GIJC 2011 in Kiev werd geopend door voormalig MI5-medewerker Annie Machon. Machon vertelde hoe zij en haar (toenmalige) partner David Shayler in 1996 besloten de klok te luiden over onethische praktijken binnen MI5. Ze zagen bewijs hoe MI5 probeerde kolonel Khadaffi te vermoorden, IRA-bomaanslagen had kunnen voorkomen maar niets deed, en hoe de dienst toestond dat de Israeli’s zelf een bomaanslag op hun ambassade in Londen regelden om een betere beveiliging te bewerkstelligen.
Machon en Shayler zochten contact met The Mail on Sunday, en vluchtten hals-over-kop het land uit toen de krant na tien maanden onderzoek tot publicatie van hun verhaal overging.
Shayler werd uiteindelijk uitgeleverd aan Londen en veroordeeld wegens het openbaarmaken van vertrouwelijke informatie. Machon publiceerde in 2005 een boek over de zaak, nadat de overheid het twee jaar probeerde tegen te houden: “Spies, lies and whistleblowers”.
Machon gaf de zaal met een kleine vijfhonderd journalisten een serie tips mee voor het werken met klokkenluiders. Denk eerst aan je eigen positie, zei ze. Is het wel veilig om te praten met je bron vanuit je eigen kantoor? Zitten er mensen op je redactie die wel erg goede banden hebben met de inlichtingendiensten? Kan je zelf vervolgd worden?
Maar denk daarna direct aan de positie van je klokkenluider, waarschuwde ze.
“Such a story will make your carreer, but will brake the one of the whistle blower. And the whistle blower must (and often will) know that. Beware of these pressures.”
Zorg voor nazorg voor je klokkenluider, zei Machon. Dat kan weken duren, maar ook maanden of jaren. Wees er voor je klokkenluider, al is het maar om te praten. Maar laat hem of haar ook weten dat het geen levenslange band is, er zit een eind aan je ‘pastorale zorg’.
Verder gaf ze tips die het werken met klokkenluiders ‘a little spy like’ maken, zoals ze het zelf noemde:
“You can never be too paranoid. So never talk at your desk, or on the phone in the office, get extra prepaid mobile phones only for this purpose. Never meet in the same place twice. And realize that one side of society will hail the whistle blower as a hero and the other side will vilify him. This will take a toll on the whistle blower, but is unavoidable and not your fault.”
Mocht Machon weer een klok willen luiden, dan zou ze het niet meer zo doen als in 1996, besloot ze. “We were a bit naïve about the reach of the intelligence agency on the media. Using something like Wikileaks would be tempting, not uprooting your lives entirely, seeing what happens if you leak a bit and then come out with more afterwards.”
Bijdrage: Margo Smit
