Grote belangstelling voor de tweedaagse conferentie verhalende journalistiek, die op 19 en 20 april plaatsvond in respectievelijk Amsterdam en Utrecht. Met ruim 250 inschrijvingen was de conferentie, een initiatief van Stichting Initiatief Verhalende Journalistiek Nederland (INJN) voor het tweede achtereenvolgende jaar, compleet uitverkocht.
door Rachel Levy
Donderdag werden in Amsterdam vier masterclasses gehouden over verhalende radio, multimedia en literaire non-fictie. Vrijdag vonden er in Utrecht 17 workshops en lezingen over verhalen vertellen, (literaire) technieken en ethiek.
Opnieuw stonden er tal van bijzondere sprekers op het programma, zoals Amy Ellis Nut (Pulitzerprijs 2011), Jack Hart (Pulitzer-jurylid), Billy Kahora (laureaat Prins Claus Fonds), schrijfcoach Mark Kramer, Afrika-correspondent Jina Moore, radiomaker Ari Daniel Shapiro, romancière Renate Dorrestein, en literaire non-fictie auteurs Chris de Stoop, Jan Brokken en Judith Koelemeijer.
Key-note spreker Amy Ellis Nutt, die in 2011 de Pulitzerprijs voor Feature Writing won, liet al tijdens haar openingstoespraak van de conferentie zien dat niet feitenkennis, maar presentatie van het verhaal cruciaal is om lezers, kijkers of luisteraars te boeien.
Wie die vaardheid heeft, kan, ook als het om een ‘regionaal’ verhaal gaat, geschreven voor een ‘gewone’ krant wel degelijk kan excelleren.
Nutt, sinds 1997 redacteur bij het The Star-Ledger (New Jersey, VS), liet aan de hand van een lokaal nieuwsitem zien hoe belangrijk de rol van spanningsopbouw in het verhaal is. Wek eerst interesse, luidde haar advies, en zorg daarna voor een geode opbouw van de spanningsboog, zodat je de lezer / luisteraar / kijker aan je boeit.
Het stellen van de juiste vragen, om aan de hand daarvan een verhaal op te bouwen, hoort daar ook bij, stelde Nutt. En daarmee gaf de adjunct-professor aan de Columbia University Graduate School of Journalism meteen aan hoe veel baat ze zelf had gehad bij haar eigen academische achtergrond (ze doceerde lange tijd filosofie aan Tufts en Boston University).
Tijdens zijn workshop liet Ari Daniel Shapiro, wetenschapsjournalist, zien hoe belangrijk het is om een soepele vertaalslag te maken tussen wetenschap en journalistiek. Hij liet verschillende voorbeelden horen van wetenschappers die over hun werk vertelden. En waar de een zich richtte op details en te veel feiten opsomde, beperkte een tweede wetenschapper zich tot een verhaal over een enkel fenomeen.
‘Welk verhaal hebben jullie nu onthouden?’ vroeg Shapiro.
De deelnemers van een van de meest druk bezochte workshops waren hier snel over uit: vertel meer feiten, en je lezer onthoudt minder. Vertel minder feiten maar meer verhaal, en je lezer onthoudt de boodschap.
In het tweede deel van de workshop kregen de deelnemers de kans om zelf aan de slag te gaan met de verhaaltechniek die Shapiro eerder presenteerde. En toen bleek, dat wat op het eerste gezicht simpel lijkt,
Jack Hart richtte zich in zijn training op de stem van de verteller. Volgens Hart, die jarenlang leiding gaf aan The Oregonian, de grootste krant aan de noordwestkust van de Verenigde Staten, moet een journalist allereerst nadenken over het perspectief van de verteller. En, zo stelt, hij er zijn vele perspectieven die elk zorgen voor een ander soort verhaal.
Hart maakt onderscheid tussen recht-toe-recht-aan nieuwsverhalen (summary narrative) en verhalende verslaggeving (dramatic narrative). Bij verhalende verslaggeving is er altijd sprake van specifieke beschrijvingen, concrete en real time ontwikkelingen, en een specifiek perspectief.
Om op de juiste manier een perspectief te kiezen, feitelijk een stem die je verhaal vertelt, doorloop je volgens Hart de volgende stadia:
Slant
Wat is je doel met je verhaal? Wat is je invalshoek?
Stance
Denk bij het beschrijven van scenes na waar je je ‘camera’ plaatst: ver weg of dichtbij, of misschien zelfs vanuit de persoon zelf?
Point of view character
Zijn er meer personen of partijen betrokken in een verhaal? Kies dan zorgvuldig vanuit wie je gaat schrijven. Dader, slachtoffer, of allebei?
Person
Ga je voor de eerste persoon, de derde persoon, of de alwetende derde persoon? Elke vertellerspositie heeft zijn eigen effect.
Distance
Vertel je het verhaal dicht op de huid of juist met enige afstand? Een andere stijl zorgt voor een ander effect, aldus Hart.
De meeste deelnemers aan de tweede conferentie verhalende journalistiek zijn enthousiast over de trainingen, workshops en sprekers.
Interessant weetje: niet iedereen komt uit de journalistiek. Verschillende bedrijven blijken communicatiedeskundigen te hebben gestuurd. Zo bleek maar weer: terwijl journalisten uit nood overstappen naar de positie van communicatiedeskundige of woordvoerder, maken laatstgenoemde dankbaar gebruik van de nieuwe trends en trainingen binnen de journalistiek.
