Een verhaal vertellen met een lineaire structuur van a naar z hoeft helemaal niet, betoogt de Britse journalist Francesca Panetta. Ze maakte een soort interactieve mozaïeken: verzamelingen van geluiden, anekdotes en indrukken die een beeld schetsen van bijvoorbeeld een bepaalde buurt of stad, demonstreert ze tijdens het Derde Congres over Verhalende Journalistiek. Haar advies als je wel een lineair narratief gebruikt: zorg ervoor dat de interactieve extra’s niet afleiden van het verhaal.
Aantekeningen uit de presentatie van Francesca Panetta tijdens het DCVJ op 19 april 2012 in Amsterdam.
Multiplatform en multimedia zijn eigenlijk ouderwetse termen, zegt Guardian-redacteur Panetta. Maar wat ze wel wil laten zien, zijn verhalen die verschillende communicatievormen combineren om de lezer, kijker en luisteraar te bereiken. Met interactiviteit.
Haar voorbeelden etaleren een noviteit in de klassieke traditie van de narratieve journalistiek: het zijn geen verhalen met een begin, midden en eind, maar verzamelingen losse vertellingen, klanken en opnames in woord, beeld en geluid. Zonder een spanningsboog. Het publiek zoekt zijn eigen weg.
Zoals The Hackney Project, een serie luisterverhalen en ankedotes over (en vertelt door bewoners van) de Londense buurt Hackney. Wandelend door de straten krijg je via de app HackneyHear en gps-tracking allerlei verhalen aangeboden afhankelijk van waar je je in het district bevindt. Hackney Hear won in 2012 de prestigieuze Prix-Europa.
Ze laat ook het project Highrise zien, van de National Film Board of Canada, waarin verhalen van flatbewoners uit alle windstreken van de wereld verzameld zijn.
Over een ander voorbeeld dat ze laat zien, het recent met een Pulitzer bekroonde Snow Fall van The New York Times, is ze minder enthousiast. Eigenlijk een traditioneel en lineair tekstverhaal – een heel lang verhaal – verrijkt met korte video-interviews, satellietbeelden, en ander materiaal. “One of my criticism is its scale”, zegt Panetta. Ze vraag zicht af hoeveel mensen het helemaal hebben uitgezeten, ze kent er zelf niet veel.
Bij de NYT hebben zestien man er een half jaar aan gewerkt, zegt ze, dus het is een prijzige productie. “You have to be very sure of your story to invest so much in it.” Die investering kan zich terugbetalen als de productievorm gebruikt kan worden om nieuwe verhalen in te gieten, maar volgens haar collega’s bij The Guardian leent Snow Fall zich daar waarschijnlijk niet zo voor.
Over andere voorbeelden van een lineaire vertelling is ze lovender, maar steeds komt de waarschuwing terug: pas op dat je het verhaal en de spanningsboog niet te veel onderbreekt met allerlei extra’s en zijpaden. In Alma, a tale of violence vertelt een bendelid uit Guatemala hoe ze in een wereld van geweld terecht kwam, en hoe ze daar zelf ook in mee ging. Een beklemmend verhaal, waarvan de interactieve laag aan de bovenkant van het scherm eigenlijk vooral afleidt. Zou het beter zijn geweest als de makers zich tot het verhaal zelf hadden beperkt, vraagt Panetta zich af. Misschien zelfs in radio-vorm, zodat luisteraars in hun hoofd zelf de beelden kunnen creëren.
Ook bij de PBS-interactive A perfect terrorist speelt het dilemma: een lineair verhaal dat zo verrijkt wordt, dat het aan vaart dreigt te verliezen. Al kan het publiek zelf bepalen hoeveel extra’s ze aanklikt en wat ze links laat liggen. “You need to be very careful not te break the narrative arc. Don’t include interactives just because you can”, aldus Panetta.
Een ander aspect is de omvang van een project. “When you’re dealing with technology, there are so many things that can go wrong.” King’s Cross: London Streetstories, een verzameling van twee uur aan audioverhalen verdeeld over zeventig locaties, was eigenlijk een maatje te groot. Er waren dagen nodig om alles te testen, wat alleen al door al die verschillende locaties een heidens karwei was.
“When there’s lack of linearity, you need to scale back”, aldus Panetta. En er was nog een nadeel. Met zoveel losse verhaaltjes zonder vaste structuur, zonder begin en einde, kregen luisteraars na een bezoekje niet het gevoel dat ze iets hadden afgerond. “Giving people so many stories, people didn’t feel they had done Streetstories.”
Met voorbeelden als Streetstories rakelt Panetta een intrigerend en gevoelig punt op: wanneer is iets nog journalistiek te noemen? En wanneer valt iets nog als een verhaal te zien? “There is no sense of urgency”, merkt iemand in de zaal op. “I see a lot of these things as containers”, reageert Panetta. “It’s just a template.” Met andere woorden: je kunt de mal ook gebruiken voor onderzoeksjournalistieke bevindingen en verhalen.
En toch, een losse verzameling klikbare onderdelen wijkt wel erg af van de eerder die ochtend door nestor Mark Kramer uiteengezette vijf elementen van een journalistiek narratief (plot/structuur, voice, character, purpose, scenes). Dat concludeert inleider Kramer zelf ook, die het laatste woord krijgt. Waar is het ritme van het verhaal gebleven, vraagt hij zich af?: “This is giving up the pace. It’s an interesting discussion.”
Tips
– Design for users
– Be flexible
– Budget for less production time
Opgetekend door Arno Kersten
