Het idee om mooie voorbeelden van onderzoeksverhalen te bundelen en te voorzien van een toelichting door de makers, ontstond op 8 november 2002, op de eerste Nederlands-Vlaamse conferentie onderzoeksjournalistiek van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ). Torbjörn von Krogh, een van de oprichters van de Zweedse vereniging Grävande Journalister, vertelde daar met hoeveel plezier dergelijke bundels door Zweedse journalisten worden gemaakt en gelezen. En omdat uitwisseling van kennis en ervaring ook voor de VVOJ een belangrijke doelstelling is, was niemand verbaasd toen een dag later, op de eerste algemene vergadering van de vereniging, werd voorgesteld een soortgelijke bundel te maken. Direct meldden enkele vrijwilligers zich aan om de redactie te vormen.
Dankzij deze enthousiastelingen ligt er nu het eerste VVOJ Jaarboek Onderzoeksjournalistiek. Een bonte verzameling van Nederlandse en Vlaamse onderzoeksverhalen die kleur en vorm geven aan de brede VVOJ-definitie van onderzoeksjournalistiek:
“Onderzoeksjournalistiek is kritische en diepgravende journalistiek. Kritisch wil zeggen dat de journalistiek niet slechts nieuws doorgeeft dat er al was, maar nieuws maakt dat er zonder ingrijpen van de journalistiek niet zou zijn geweest. Diepgravend wil zeggen dat substantiële eigen journalistiek inspanning is verricht, in kwantitatieve zin, in kwalitatieve zin, of een combinatie daarvan. Met deze definitie onderscheidt de VVOJ drie soorten onderzoeksjournalistiek, die elkaar kunnen overlappen.
•Schandalen blootleggen
•Toetsing van beleid en functioneren van overheid, bedrijven en ndere organisaties
•Signaleren van (sociale, economische, politieke, psychosociale, financiële enzovoorts) trends”
Ik wens de lezers van het VVOJ Jaarboek Onderzoeksjournalistiek 2003 veel plezier toe met deze bundeling van de opvallendste schandalen, toetsen en trends van de laatste anderhalf jaar. Wij zijn de hoofdredacties en uitgevers die toestemming gaven deze stukken te herdrukken veel dank verschuldigd. Ik hoop dat de kijkjes in de journalistieke keuken die speciaal voor dit boek zijn geschreven, voor andere journalisten een stimulans zijn om nog vaker en nog beter onderzoeksjournalistiek te bedrijven. En tenslotte dank ik de redactie voor haar tijd en inzet. Zij heeft van dit allereerste Jaarboek Onderzoeksjournalistiek een boekwerk gemaakt waarop we als vereniging bijzonder trots kunnen zijn. Dat er nog maar vele mogen volgen!
Namens het VVOJ bestuur,
Marjan Agerbeek (voorzitter)
15 oktober 2003
