Tijdens de zesde editie VVOJ trainingsdag Lokale en Regionale Onderzoeksjournalistiek mochten de onderzoeksjournalisten Bram van der Heijden en Serge Sekhuis van De Limburger aanschuiven. De heren gaven een kijkje achter de schermen in hun uitgebreide onderzoek tijdens de workshop Defensie en de chroom6-doofpot.
door JESSE UITTENBOGAARD
Het begon in 2014 als een lokale kwestie over grondwatervervuiling en groeide uit tot een landelijke zaak: dat Defensie haar medewerkers jarenlang willens en wetens onvoldoende beschermd heeft laten werken met kankerverwekkende verf. Bram van der Heijden en Serge Sekhuis deden hiervoor maandenlang onderzoek en dat resulteerde in deze schrijnende ontdekkingen. Het duo werd bekroond voor hun aanhoudende en zorgvuldige spitswerk met een nominatie voor de Loep, de VVOJ-prijs voor onderscheidende onderzoeksjournalistiek.
Tijdens de start van de workshop krijgt iedereen in het schoollokaal een pakketje met artikelen van het onderzoek. ‘’We hebben veel gepubliceerd’’, legt Van der Heijden uit. ‘’Het begon allemaal door een tip van een Brunssums raadslid aan De Limburger. Uit een onderzoeksrapport bleek dat er grondwatervervuiling op het NAVO-terrein zou zijn.’’
Dit bleek het startpunt voor het onderzoek, vervolgt Sekhuis. ‘’’We hebben veel oud-werknemers gesproken van de POMS-site, waar al jaren Amerikaans legermateriaal wordt onderhouden, om in kaart te brengen wie waar werkt. Al gauw bleek dat veel oud-werknemers verschillende soorten ziektes hadden. De één had kanker, een ander last van chronische vermoeidheid en zelfs auto-immuunziekten kwamen voor.’’
Nadat de heren met succes een oproep in de krant hadden geplaatst om meer oud-werknemers te spreken, kwamen ze in bezit van meer bewijsstukken. ‘’Hierdoor veranderde invalshoek en kregen we door dat het groter was dan we dachten’’, legt Van der Heijden uit.
‘’De hypothese was eerst of er een verband was met de klachten van oud-werknemers en de werkomstandigheden. Die hebben we veranderd naar: heeft Defensie willens en wetens de slechte werkomstandigheden laten voortbestaan?’’
Niet alleen die bewijsstukken van oud-werknemers waren belangrijk in het onderzoek, want in samenwerking met WOB-deskundige Roger Vleugels – ook aanwezig tijdens de workshop – werd een uitgebreid WOB-verzoek ingediend bij het ministerie van Defensie. Sekhuis: ‘’Nadat het proces keer op keer was vertraagd, kwamen uiteindelijk de stukken op 30 oktober vrij.’’
’’Deze versterken het beeld dat Defensie en de POMS-leiding een enorm stroperige organisatie is, waarbij de wil ontbrak om snel adequate maatregelen te treffen. Het grappige was dat de namen doorgestreept waren in de vrijgegeven stukken, maar we konden die zelf makkelijk invullen met de informatie die we al verzameld hadden.’’
Van der Heijden benadrukt daarom ook hoe belangrijk het is om systematisch te werk te gaan. ‘’Het is letterlijk orde scheppen in de chaos van informatie die je tot je neemt’’, stelt hij. ‘’We hebben van alle belangrijke gebeurtenissen een tijdlijn gemaakt in een Worddocument. Dit gaf veel overzicht, want dat was nodig met de complexe informatie die we verzameld hadden.’’
Tijdens het slotwoord van de workshop wordt over de toekomst van de onderzoekjournalistiek gepraat. ‘’Het belang van de onderzoeksjournalisten is groter dan ooit’’, zegt Van der Heijden. ‘’De kracht van de journalistiek zit hem in de waakhondfunctie, naar mijn mening. Dat is de enige manier om te om je te onderscheiden en overleven in de journalistiek, voordat we allemaal copycats worden. En zeg nou zelf: Verhalen ontrafelen is toch het leukste wat er is?’’
