VVOJ Conferentie 2003
Titel: De boerderij als beerput
Workshop: Grip op de kip, onderzoek naar agrarisch Nederland en België
Sprekers: Jos van Dongen (Zembla), Siel van der Donckt (VRT) en Theo Leoné (oud-Agrarisch Dagblad)
Voorzitter: Theo Leoné (oud-Agrarisch Dagblad)
Datum en tijd: Vrijdag 7 november 2003, 16.00 uur
Verslaggever: Jan Braakman
Zonder de land- en tuinbouw zou Nederland geen handelsoverschot hebben; een derde van het vrachtverkeer op de Nederlandse wegen vervoert producten voor of van de land- en tuinbouw. Het is een sector die driekwart van de grond bezit, kortom: een sector die er toe doet – in Nederland én België. Toch levert onderzoek in de landbouw niet de verhalen op die sommige journalisten wensen. Jos van Dongen zet de sector neer in een aantal steekwoorden: crimineel, ontoegankelijk, complex, weinig relevant, moeilijk voor het grote publiek en niet populair bij de collega’s. Van Dongen – zelf boerenzoon – ervaart dat het heel moeilijk is door te dringen in het groene bastion. Hij kreeg tegenwerking van ministeries, van wetenschappers en onderzoekers, van producenten van diergeneesmiddelen, en tenslotte ook van boeren.
En toch zijn er verhalen te maken. Als je geduld hebt, investeert in je contacten met mensen. Boeren zijn soms bereid te praten, maar je moet er veel moeite voor doen. Blijf bellen, blijf ze overtuigen. Groeibevorderaars, dierziekten, vervuiling van diervoeders – het is maar een greep van de onderwerpen die de afgelopen jaren de revue is gepasseerd.
Eén van de affaires met een grote impact was het dioxineschandaal, dat zijn oorsprong in België had maar met vertakkingen naar heel Europa. Siel van der Donckt kwam de affaire op het spoor via een relatie die haar al langer van betrouwbare informatie voorzag. Zij kreeg een document waaruit bleek dat het probleem al enige tijd bekend was bij de autoriteiten.
Van der Donckt confronteerde de verantwoordelijke ambtenaar ermee en kreeg te maken met een overheid die probeert het nieuws te debunken, door zelf met een persbericht te komen, voordat het nieuws via een medium naar buiten komt.
Van der Donckt kwam in de merkwaardige positie dat ze probeerde de autoriteiten te weerhouden van het uitbrengen van een persbericht.
Van der Donckt realiseerde zich bij het brengen van het nieuws niet de enorme economische impact van de feiten. Grenzen werden gesloten en een sector was van de ene op de andere dag niet meer in staat zijn producten te verkopen. Uiteindelijk werden zelfs bonbonproducenten getroffen.
Van der Donckt benadrukt dat het van belang is bronnen te blijven ‘onderhouden’. Soms levert het niets op, soms wel.
Van Dongen’s ervaring is overigens dat bijvoorbeeld onderzoekers zich ook na verloop van tijd niet opener opstellen. Hij maakte het zelfs mee dat min of meer onafhankelijke wetenschappers niet bereid waren voor de camera uitleg te geven, omdat daarmee het belang van de sector geschaad zou worden.
Aan de andere kant kan het relaas van een gewone boer ook nieuws opleveren. Tip voor tv-makers: veel mensen hebben een eigen videocamera en maken daarmee voor de eigen documentatie opnamen. Die zijn (soms) goed te gebruiken.
Tip van Van der Donckt: hoe betrouwbaar je tipgever ook is, blijf checken voor je publiceert. Soms beschikt je tipgever over verkeerde informatie, die hij/zij alleen maar heeft toegespeeld gekregen om na te gaan of hij het lek is.
Ze vindt het overigens schandalig dat collega’s op zoek gaan naar de klokkenluider. Bij de dioxine-zaak leidde dat tot de onthulling van de naam van een vermeende klokkenluider, die als gevolg daarvan op een zijspoor kwam. De naam was overigens fout, zegt Van der Donckt.
