Op 13 november onthult Netwerk nieuw DNA-onderzoek dat ‘de klusjesman’ van de weduwe Wittenberg met zekerheid uitsluit als de man die het belastende DNA-bewijs bij de moord op de weduwe achterliet. In die zaak is fiscaal jurist Ernest Louwes veroordeeld voor moord, maar opiniepeiler Maurice de Hond voert dan al maanden een campagne dat de klusjesman de werkelijke dader is.
NCRV Netwerk, 13 november 2006
Door Bas Haan
Uit zogeheten ‘Y-chromosonaal DNA’ blijkt dat de klusjesman met 100 procent zekerheid niet degene is die zijn DNA onder de nagels en op de blouse van de vermoorde weduwe heeft achtergelaten. Die DNA-sporen, die waarschijnlijk tijdens de moord zijn achtergelaten, komen wel volledig overeen met het Y-chromosonaal profiel van de veroordeelde Louwes.
In Netwerk komt voor het eerst de DNA-onderzoeker aan het woord die al het DNA-onderzoek in deze zaak verrichtte. Hij ontdekte eerst, in 2003, het bewijs dat het vermeende moordwapen niet het moordwapen kon zijn waardoor Louwes vrij kwam. In 2004 ontdekte hij tijdens de heropende rechtszaak nieuw bewijs, dit keer ten nadele van Louwes waardoor die opnieuw veroordeeld werd.
Verder onhult Netwerk dat de veroordeelde Louwes wel degelijk een mogelijk motief had voor de moord. Dat gebeurde op basis van eigen onderzoek in stukken in het strafdossier en op basis van een reconstructie van de wijze waarop Louwes met de levensverzekering van de vermoorde steenrijke weduwe omging. Het gerechtshof dat Louwes veroordeelde liet in het arrest nog in het midden wat het motief was.
Hoogleraar notarieel- en privaatrecht prof. Van Mourik concludeert in Netwerk op basis van dat onderzoek: ‘Als je alles bij elkaar voegt, dan zijn de handelingen van Louwes hem niet zozeer strafrechtelijk aan te rekenen, maar ze zijn natuurlijk wel dermate van belang, als je zoekt naar een motief voor de moord.’ Hij stelt vast: ‘Meneer Louwes, u had het gemunt op het geld van de weduwe Wittenberg. Alleen hebt u het allemaal buitengewoon stom aangepakt.’
Ten slotte analyseert de reportage de manier waarop Maurice de Hond voor de veroordeelde Louwes actie voert. Uit een brief van hem aan Louwes blijkt dat De Hond Louwes onder druk heeft gezet om vertrouwelijke justitiestukken in handen te krijgen, door ze desnoods met een rechtszaak tegen Geert-Jan Knoops, de advocaat van Louwes, in handen te krijgen.
Toelichting
Er gaat niets boven feiten
De Deventer Moordzaak is een van de meest besproken strafzaken van de afgelopen jaren. En terecht, want er is geen strafzaak in de Nederlandse geschiedenis waarin zo veel rechters en raadsheren een oordeel over een moord hebben geveld als in de Deventer Moordzaak.
Door Bas Haan
Op 13 november 2006 zendt Netwerk de uitzendingvullende reportage over de zaak uit: ‘Nieuwe feiten in de Deventer Moordzaak’. Vlak daarvoor was, onder veel publicitaire ophef met onder meer een camera-helikopter van het Journaal, het graf van de weduwe Wittenberg geopend waar mogelijk het moordwapen zou liggen. Het hoogtepunt, of het dieptepunt, in de mediahype rond de Deventer Moordzaak.
De uitzending van Netwerk gaat niet op de emoties van de hype mee, maar geeft voor het eerst een overzicht van de feiten waar het om gaat. De reportage onthult daarbij nieuw bewijs, een motief en de werkwijze achter de schermen van de mediacampagne van Maurice de Hond.
Ernest Louwes, fiscaal jurist uit Lelystad, wordt in eerste instantie door de rechtbank in Zwolle vrijgesproken van de moord in 1999 op de rijke weduwe Wittenberg uit Deventer. Vervolgens wordt hij op basis van hetzelfde dossier alsnog veroordeeld door het hof in Arnhem. Louwes verdwijnt achter de tralies. Tot in 2003 de Hoge Raad in een herzieningsverzoek oordeelt dat er nieuw onderzoek nodig is naar het vermeende moordwapen waarop Louwes veroordeeld is. Het moordwapen blijkt niet het moordwapen en de Hoge Raad vernietigt de veroordeling: Louwes komt in juli 2003 vrij in afwachting van een nieuw proces bij het hof in Den Bosch. Daar presenteert het Openbaar Ministerie nieuw bewijs: DNA. En daarmee wordt de veroordeling van het hof in Arnhem voor moord uiteindelijk in februari 2004 opnieuw bekrachtigd door het hof in Den Bosch. DNA-sporen, gevonden op de kleding van de vermoorde weduwe, blijken van Louwes. Onmiddellijk start advocaat Knoops een nieuwe herzieningsprocedure, maar publicitair blijft het enkele jaren rustig rond de Deventer Moordzaak.
Tot Maurice de Hond zich gaat bemoeien met de zaak en een waar media-offensief start op het moment dat justitie bekendmaakt dat er een ‘oriënterend vooronderzoek’ in de Deventer Moordzaak gestart wordt om de twijfels van De Hond te onderzoeken. Sindsdien is er waarschijnlijk geen Nederlander te vinden die niet gehoord heeft van deze moordzaak.
Tunnelvisie
De eerste keer dat ik voor Netwerk over de Deventer Moordzaak berichtte, was in mei 2002. Op dat moment zat Louwes vast op basis van de veroordeling door het hof in Arnhem. Reden voor Netwerk om aandacht aan de zaak te besteden: er was zeer veel op het bewijs tegen Louwes aan te merken. Het mes – het vermeende moordwapen – en de geurproef die daarmee gehouden was, had nooit als bewijs gebruikt mogen worden. En zonder dat mes bleef er niets van de veroordeling tegen Louwes over. Na de Netwerk-reportage doken ook andere media op de zaak waarbij sommigen zo ver gingen om een alternatieve verdachte voor de moord op te voeren. Netwerk koos er heel bewust voor om dat niet te doen, maar om uitsluitend naar de houdbaarheid van het bewijs tegen Louwes te kijken. In die eerste reportage, en de vele die daarop volgden, was de strekking: Justitie leed aan tunnelvisie bij de vervolging van Louwes; het bewijs deugt niet, hij had nooit veroordeeld mogen worden.
Die conclusies blijken uiteindelijk allemaal te kloppen. De Hoge Raad heropent de zaak en uiteindelijk erkent zelfs het OM tijdens de zitting in Den Bosch dat het oorspronkelijk bewijs tegen Louwes onvoldoende is voor een veroordeling.
Over het verleden is iedereen het dus eens, zelfs het OM zelf: het oorspronkelijk bewijs deugt niet; Louwes had nooit in Arnhem veroordeeld mogen worden. Het is schokkend dat iemand in Nederland veroordeeld kon worden op basis van een moordwapen dat helemaal geen moordwapen was. Maar dat zegt niets over de hoeveelheid nieuw DNA-bewijs dat in 2004 door justitie gepresenteerd wordt en dat in de loop van 2006 alleen maar toeneemt.
Al deze feiten gaan alleen over de (on)deugdelijkheid van het bewijs. Niet over schuld of onschuld. En het is die cruciale scheidslijn die Maurice de Hond begin 2006 overschrijdt. De Hond presenteert het ondeugdelijk onderzoek van Justitie als het bewijs van de onschuld van Louwes. Sterker: hij wijst een andere voormalige verdachte in het dossier, de klusjesman, aan als de werkelijke dader. En vanaf dat moment wordt de Deventer Moordzaak een soap, een bizarre ‘Who done it?’ met als inzet: heeft het OM gelijk en is Louwes de dader; of heeft Maurice de Hond gelijk en heeft de klusjesman het gedaan.
In de berichtgeving van vrijwel alle media gaat de analyse vanaf dat moment niet meer over de vraag over wat precies de feiten zijn in de Deventer Moordzaak. Het gaat over de betrouwbaarheid van het Openbaar Ministerie enerzijds versus de ideologische strijd om de waarheid van de belangeloze Maurice de Hond anderzijds. De sympathie ligt daarbij bij De Hond, die het in de ogen van het grote publiek durft op te nemen tegen het OM waarin veel mensen het vertrouwen verloren hebben na de Schiedammer Parkmoord. De Hond speelt perfect in op die gevoelens door iedere keer de koppeling te maken tussen de Schiedammer Parkmoord en de Deventer Moordzaak. Een koppeling die inhoudelijk volstrekt onhoudbaar is. Immers: in de Schiedammer Parkmoord werd uitsluitend DNA op de slachtoffers gevonden van een andere man dan de veroordeelde, terwijl in de Deventer Moordzaak uitsluitend DNA werd gevonden van de veroordeelde en van niemand anders.
Propaganda
De Hond bedrijft kort gezegd propaganda. De Netwerk-uitzending van 13 november prikt die propaganda door. Dat doet de uitzending door de feiten in de zaak in de context van de mediahype te analyseren en door nieuwe feiten op basis van eigen onderzoek te onthullen.
Twee zaken spelen daarbij een hoofdrol: het bewijs en de methode De Hond. De Netwerk-reportage doet op beide terreinen nieuwe onthullingen. Ten eerste voegt Netwerk een cruciaal element toe aan het bewijs dat tot dan toe ontbrak: een motief. Op basis van een gedetailleerd dossieronderzoek door Netwerk blijkt dat Louwes wel degelijk over een mogelijk financieel motief voor de moord beschikte. Ten tweede laat de uitzending zien dat het DNA-bewijs tegen Louwes wel degelijk sterk is. De DNA-onderzoeker die eerst met zijn onderzoek naar het mes Louwes vrijpleitte, maar die later in grote mate bijdroeg aan zijn veroordeling met het nieuwe DNA-onderzoek, treedt in Netwerk voor het eerst in de publiciteit en verteld openlijk over het bewijs.
In de tweede plaats analyseert de uitzending de methode De Hond. Daaruit blijkt dat De Hond niet uitsluitend de idealistische strijder tegen het onrecht is waar hij zich voor uitgeeft. Sterker: hij gaat zelfs zo ver dat hij Louwes tegen zijn eigen advocaat opzet om stukken in handen te krijgen die De Hond voor zijn eigen procedures nodig heeft.
Ten slotte werd in de reportage ook nog het bewijs bekendgemaakt dat de klusjesman definitief uitsluit als de man die de vermoedelijke dadersporen tijdens de moord achterliet.
Publicitaire strijd
De reportage wordt uitgezonden terwijl het OM en De Hond een publicitaire strijd uitvechten waarin alleen plaats lijkt voor zwart-wit denken, namelijk: De Hond heeft gelijk en het OM is corrupt en de klusjesman heeft het gedaan, versus het OM heeft gelijk en Louwes heeft het gedaan. De Netwerk-uitzending gaat voorbij aan die mediastrijd en onthult hoe het echt zit in de Deventer Moordzaak.
Sindsdien is er veel gebeurd in de zaak. De klusjesman heeft een rechtszaak gewonnen tegen Maurice de Hond. De Hond moet de klusjesman en zijn vriendin een ton smartengeld betalen. Maurice de Hond wordt strafrechterlijk vervolgd wegens smaad en laster (rechtszaak dient in november 2007). Tevens wordt hij als medeverdachte gezien in een zaak van computervredebreuk waarbij er vertrouwelijke e-mail tussen de klusjesman en zijn advocaat is gestolen.
In de zaak tegen Louwes zelf loopt nog een herzieningsverzoek. Waarschijnlijk begin volgend jaar wordt het definitieve oordeel door de Hoge Raad geveld.
