VVOJ Conferentie Onderzoeksjournalistiek 2006
workshop: Sta op en internationaliseer!
sprekers: John Vandaele (Mo), Olav Velthuis (de Volkskrant)
moderator: Gie Goris (Mo)
verslag: Nico Kussendrager
Olav Velthuis (deVolkskrant) en John Vandaele (MO) discussieerden over de vraag hoe de berichtgeving over globalisering/mondialisering – en met name de berichtgeving over internationale organisaties als IMF, Wereldbank, GATT, ILO – kan worden verbeterd.
Volgens Vandaele weten Belgische parlementariërs, laat staan het Belgische publiek, nauwelijks wat er bij deze organisaties speelt. De belangstelling ontbreekt, veel overleggen en onderhandelingen zijn geheim, organisaties werken zelf ook niet mee om meer openheid te bewerkstelligen. (Voorbeeld van een rapport van 26.000 pagina’s waarover parlementariërs binnen zeer korte tijd een beslissing moesten nemen en journalisten een samenvatting van moeten maken).
Bovendien moeten journalisten bij belangrijke internationale onderhandelingen oppassen niet te worden ingepakt tijdens briefings en recepties van de eigen delegaties. Probleem, volgens Velthuis, is verder dat alle informatie uit de tweede hand komt. Journalisten werken in een hogedrukketel, wachten op de volgende briefing of persconferentie, bestoken elkaar met informatie en kunnen niet beoordelen of een ‘historische doorbraak’ dat ook daadwerkelijk is.
Velthuis noemt als voorbeeld van oncontroleerbaarheid bij het tot stand komen van standpunten en beslissingen een persconferentie van Gordon Brown tijdens een Wereldbankconferentie. De Britse minister van financiën verklaarde daar te hebben voorgesteld internationaal goud te verkopen om daarmee de schulden van de ontwikkelingslanden te verlichten. Velthuis: ‘Uit andere contacten blijkt dat het woord “goud” tijdens de hele bijeenkomst niet is gevallen. Blijkbaar was dit een flagrante leugen’.
Velthuis signaleert verder dat de grote persbureaus altijd een voorsprong hebben en bepalend zijn voor de berichtgeving. ‘De eerste beeldvorming is de Angelsaksische’. De thuisredactie koerst daar sterk op en verwacht van de eigen verslaggever dezelfde keuzes/invalshoeken. ‘Volgens Reuters is de bijeenkomst een mislukking… Velthuis: ‘Een mislukking voor wie? Voor de westerse landen of voor de ontwikkelingslanden?’
DeVolkskrant heeft ervoor gekozen de berichtgeving over deze mammoetbijeenkomsten te minimaliseren (tegen de persbureaus valt toch niet te concurreren). Opzet is veel meer aan eigen verslaggeving te doen en te kijken wat de gevolgen zijn van bepaalde beslissingen. Wat betekent het ‘nieuwe beleid’ van de Wereldbank concreet voor Afrikaanse landen? Zijn arbeidsomstandigheden inderdaad verbeterd onder druk van de ILO? (Noot notulist: bij Trouw werd in de jaren tachtig een vergelijkbare poging gedaan. Resultaat: onder druk van de concurrentie zat de verslaggever een dag voor het begin van de conferentie met de knipselmap op schoot in het vliegtuig)
Suggesties:
– Andere en meer bronnen zoeken binnen deze organisaties. Het kan voor een westerse journalist handig zijn om, in plaats van de briefings van de eigen delegaties af te lopen, zijn oor te luisteren te leggen bij de delegatie van een ander cq. ontwikkelingsland. Vaak ziet de conferentie er dan gans anders uit.
– Ook: contacten bij NGO’s. Zij zijn weliswaar belangenorganisaties maar hebben vaak veel (alternatieve) informatie. Zij vullen als het gaat om democratische controle vaak het vacuüm op dat politiek en pers laten liggen
– Contacten met parlementariërs die vaak deel uitmaken van de delegatie. Ook zij hebben een belang, maar andere informatie dan ministers en ambtenaren.
– Samenwerking tussen journalisten van verschillende media. Samenwerking van journalisten uit één land blijkt problematisch te zijn, tenzij werkend voor een totaal verschillend medium. Samenwerking tussen journalisten uit diverse landen zou wel mogelijk moeten zijn. Suggestie voor de VVOJ: is het denkbaar om eens te praten over het opzetten van een bijeenkomst voor de pool van journalisten die met enige regelmaat dit soort conferenties verslaan om op die manier informatie uit te wisselen? Bedenk wel dat er relatief weinig journalisten zijn die zich met deze thema’s bezig houden.
