De Nationale Ombudsman overweegt om een onderzoek in te stellen naar de werking van de Wet openbaarheid van bestuur in Nederland. Dit zegt VVOJ-Voorzitter Henk van Ess na een gesprek met de Nationale Ombudsman dat eerder deze maand plaatsvond.
foto: Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer
door Rachel Levy
Behalve Henk van Ess (namens de VVOJ) namen ook Roger Vleugels (o.m. Wob-adviseur bij Nederlandse media), Brenno de Winter (onderzoeksjournalist met ruime Wob-ervaring) en Stef van Grieken (voorzitter open data vereniging Hack de Overheid) deel aan het gesprek.
‘Doel van het gesprek was, om de Ombudsman munitie te geven voor onderzoek naar werking en uitvoering van de Wob,’ aldus Henk van Ess.
Volgens Van Ess kwamen onder ander de zorgen over de nieuwe wetgeving van de Nederlandse minister Piet-Hein Donner (Justitie) aan de orde tijdens het gesprek met de Ombudsman. Begin mei meldde Donner dat de Wob volgens hem moest worden ingeperkt (zie: http://www.nvj.nl/nieuws/bericht/donner-wob-moet-beperkt-blijven-tot-overheidsbesluiten/).
‘We hebben onze bedenkingen hierover gedeeld met de Nationale Ombudsman,’ vertelt van Ess.
Volgens de VVOJ-voorzitter is het belangrijk om te onderzoeken hoe Nederland zich verhoudt ten opzichte van andere landen.
‘Als je kijkt naar het aantal ambtenaren dat zich bezighoudt met de Wob, en als je de transparantie beschouwt, zie je dat dit in Nederland onder de maat is.’
Van Ess constateert dat ook wanneer het wel lukt om gegevens van de overheid krijgen, er grote problemen blijven bestaan voor journalisten.
‘Je krijgt de informatie soms zo aangeleverd dat je er niets mee kunt. Je vraagt bijvoorbeeld alle declaraties van een politicus op om zijn declaratiegedrag te doorgronden. Maar vervolgens krijg je de gegevens van drie ambtenaren op drie verschillende manieren. Dan kun je de informatie slecht vergelijken. In de wet staat dat je zoiets moet aanleveren op een manier dat de informatie te gebruiken is. De vraag is: wie is daar verantwoordelijk voor?’
Volgens Van Ess zou wettelijk moeten worden bepaald dat informatie op een eenduidige manier moet worden vastgelegd. Zo vergroot je de transparantie en de bruikbaarheid van de gegevens.
Daarnaast zouden afspraken moeten worden gemaakt over het gebruik van relatieve beoordelingen.
‘De overheid beoordeeld bepaalde zaken vaak op een relatieve manier. Om bijvoorbeeld te bepalen welke verpleeghuizen het best en het slechtst scoren op het gebied van doorligwonden, geeft het ministerie van volksgezondheid de instellingen sterren. De slechtste krijgt het minste, de beste het meeste aantal sterren. Op zo’n manier zijn de absolute getallen zijn verdwenen uit dit soort lijstjes. Hoe Nederlandse verpleeghuizen het werkelijk doen op het gebied van doorligwonden, weet je dus niet.’
Ook falende IT blijkt soms bij te dragen aan de chaos van cijfermateriaal die journalisten aangeleverd krijgen na een Wob-verzoek.
‘Heel jammer,’ stelt hij, ‘want we willen als journalist niet het slachtoffer worden van falende IT. In Noorwegen werkt het allemaal wel, en waarom bij ons dan niet?’
Daarnaast kan de mentaliteit onder ambtenaren problematisch zijn, meent de voorzitter.
‘Ambtenaren vinden de Wob niet erg belangrijk. Ze zouden in principe direct na het binnenkomen van een verzoek kunnen reageren. In de praktijk doen ze dat pas op het allerlaatst, wanneer de antwoordtermijn afloopt.’
Jurist en Wob-specialist Roger Vleugels, die eveneens aan het gesprek met de Ombudsman deelnam, ziet twee tegengestelde ontwikkelingen als het om de Wob-gaat.
‘Enerzijds is de positie van journalisten bij Wob-verzoeken sinds vorig jaar versterkt, door een arrest van het Europese Hof dat bepaald dat er noodzakelijkheidsvereiste moet zijn om een Wob-verzoek te weigeren.’
Ook de manier van beslissen is verbeterd, gedetailleerder en correcter. De wijze waarop gegevens worden aanleverd is preciezer, brondocument-achtiger, uitputtender, aldus Vleugels.
Anderzijds is er sprake van ‘een klimaatverandering, ingezet onder Kok II, met diverse taskforces op het gebied van overheidscommunicatie – zie onder meer boek van Frits Bloemendaal – vervolgens is die onder de kabinetten Balkenende, en dan vooral III en IV, verscherpt.’
‘Concreet betekent dit dat b.v. de beantwoordingstermijnen verdubbeld zijn van 2×14 naar 2×28 dagen en dat er vaker obstructie is door te breed inzetten van weigergronden (wat dan in bezwaar en beroep vaak terug te dringen valt, maar dat kost tijd).’
Link:
Ledenoproep: deel je Wob-ervaringen
Dossier Wob op de VVOJ website
