Titel: verhaallijn onderzoeksitem tv: handvatten
Datum: 20 april 2013
Tijd: 11:45-12:45uur
Sprekers: Jan-Roelof Visscher en Sjoerd Bootsma
Aantal deelnemers: ongeveer 25
Verslag: Lisa Hopman
Bootsma en Visscher werken beiden voor RTV Rijnmond, ze brengen vandaag het publiek van onderzoeksjournalisten een paar fijne kneepjes van het tv-vak bij.
Bootsma begint. De opbouw van een netwerk is het belangrijkste, benadrukt hij. Daarbij geldt de paasei-regel: één bron is geen bron. Twee interne bronnen ook niet, want die willen misschien het bedrijf om zeep helpen. Dus moet je op zoek naar een tweede en derde externe bron.
Van Twitter moet Bootsma niet veel hebben, hij noemt het ‘de waan van de dag’.
‘Gun jezelf de tijd’, adviseert hij. ‘Geduld + degelijkheid = onderzoeksjournalistiek.’
Je hebt via je eigen bronnen belangrijk nieuws binnen gehaald. Nu is het je taak om dat in een begrijpelijke en vooral aantrekkelijke reportage samen te vatten. Je kunt nog zo goed en belangwekkend nieuws hebben, de cameravoering, het geluid en de montage bepalen het eindresultaat en dus hoe de kijkers het binnenkrijgen en of ze het zullen begrijpen.
Hoe kun je het beste te werk gaan? Visscher geeft tips. Hoe je de opnamen maakt, hangt af van hoe je het nieuws wilt brengen. Is het een reportage die uit interviews en plakshots gaat bestaan of ga je met verborgen camera iets vastleggen dat onthullend zal zijn?
Als je met verborgen camera werkt, kun je het beste draaien vanuit een portretvorm. Je volgt iemand, of nog beter, je laat je eigen zoektocht zien. Dat laatste zal het verhaal veel menselijker maken en dus de kijkers veel eerder aanspreken.
Cameraman of camjo? Onderzoeksjournalistiek is meer dan even een standaardreportage draaien. Je wilt iets blootleggen dat voor anderen onbekend is. Dat betekent dat je als verslaggever scherp moet zijn op alles wat gebeurt op locatie. Een camjo kan dan voor veel mensen hinderlijk kan zijn.
Je moet het apparaat blind kunnen bedienen, zodat je je nog steeds honderd procent op de vragen kunt richten. Draai anders met cameraploeg. Dat is wat duurder, maar als het echt een belangrijk onderwerp is, dan moet dat zo goed mogelijk gedraaid worden en dat zou de omroep wat mogen kosten.
Geluid. Visscher werkt bij dit soort opnamen het liefste met zendersets. Je kunt ze eventueel onder sjaal of kraag verstoppen, zodat het minder opvalt als de cameraploeg op afstand blijft. Daarnaast is een dasspeldje voor geïnterviewden minder eng dan een handmicrofoon voor de neus. Kleine microfoontje zijn ze snel vergeten.
Laten we ervan uitgaan dat je de opnamen erop hebt zitten en de montage in gaat. Dit is de belangrijkste fase. Onderzoekjournalistiek is niet snel even wat quotes halen is en plakshots draaien, dus moet er vooraf uitgebreid over opbouw nagedacht worden.
Hoe ga je het structureren? Welke delen van de informatie ga je als eerste weggeven, welke volgen later in de reportage? De opbouw van een onderzoeksreportage zou er als volgt uit kunnen zien: eerst een introductie van het onderwerp, dan de spanningsboog, gevolgd door het slot.
Bootsma en Visscher laten als voorbeeld een tv-item zien dat ze maakten over een grote treinbotsing bij Rotterdam.
De twee praktijkmensen geven nog vele tips. Zoals: beperk het aantal vragen dat je stelt. Anders raakt de kijker de weg kwijt. Laat alles weg wat niet nodig is voor je verhaal. Wees to the point, gebruik niet te veel zijsporen.
Splits het verhaal op in kant-en-klare brokken, want de kijker is snel verveeld. Zet het uitgebreide verhaal op internet. Vraag je af: hoe houd ik het aantrekkelijk? En ten slotte: denk na over nazorg en follow-up.
