Journalist Sanne Terlingen doet verslag van haar belevenissen tijdens wereldconferentie onderzoeksjournalistiek in Rio de Janeiro. Meepraten kan: VVOJ-leden kunnen inloggen en reageren op dit artikel. Benieuwd naar nog meer blogs over de conferentie in Rio? Lees dan bijvoorbeeld ook de verslagen van Kristof Clerix voor MO*.
door Sanne Terlingen
Nog voor de wereldconferentie voor onderzoeksjournalisten begon, had ik al twee nieuwe journalistenvrienden opgeduikeld. Ik deel mijn slaapzaal in Rio de Janeiro met Gabriel (winnaar van de vorige Shining Light Award) en Guillermo. Twee Braziliaanse heren die erop staan om alles voor me te regelen. Heel handig, want ik spreek nauwelijks Portugees. Maar ook even wennen voor een journalist die gewend is om alles zelf uit te zoeken.
Bij aankomst op de PUC Universiteit waar de conferentie plaatsvindt brengt Gui me naar de lange rij waarin ik moet staan om me te registeren. Gabriel regelt een koptelefoon, zodat ik ook naar de Portugese speeches kan luisteren. Daarvoor staat hij zo lang in de rij dat er nog welgeteld drie speechminuten over zijn. En dan begint het programma echt, en scheiden onze wegen. G&G gaan naar de Braziliaanse workshops. Ik volg de bijeenkomsten over staatsveiligheid, spycraft (keeping your sources private), staying alive (organized crime reporting) en een bijeenkomst over onderzoeksdocumentaires, geleid door Margot Smit van de VVOJ.
Big brother is watching you
De bijeenkomst over spycraft maakt behoorlijk paranoia. In een kleinere zaal vol computers (die we niet hoeven te gebruiken, maar die wel lonken naar alle buitenlandse reporters die hun mail nog niet hadden kunnen checken) vertelt Steve Doige van de Arizona State University waarop we alert moeten zijn als we onze bronnen echt willen beschermen. Een voorbeeld: er bestaat software waarmee iemand jouw sms-berichten, whatsappjes, telefoongesprekken en zelfs omgevingsgeluiden kan checken. Kosten: nog geen honderd euro. Terwijl de Engelse journalisten links van me zich druk maken over alle informatie die machtige figuren zo kunnen achterhalen,besluiten de twee Afrikaanse journalisten rechts van me om – nu ze toch al achter de computer zitten- de afluisterset meteen te bestellen.
De presentatie van Steve Doig maakt bovenal duidelijk hoe moeilijk het is om jezelf online te beschermen. Je kunt een anoniem e-mailadres gebruiken,maar als je dat vanuit huis doet is het alsnog te achterhalen dat jij de gebruiker bent. Je e-mailen encrypten werkt lang niet altijd (veiligheidsdienst NSA kan veel codes kraken) en je trekt er bovendien de aandacht mee. Je laat ermee zien dat je geheimen hebt, en daardoor worden veiligheidsdiensten extra nieuwsgierig.
Als je in een cafe of op het vliegveld gebruikt maakt van WIFI, dan is de kans aanwezig dat er een keylogger op je computer wordt geïnstalleerd waardoor elke letter die je tikt wordt doorgestuurd naar degene die dat zo gepland heeft.
Kortom: als je grote geheimen hebt,maak je afspraken dan niet per computer. Maar door ouderwets een bloempot te verschuiven als seintje dat je iemand de volgende dag in een garage wilt ontmoeten.
Moord en mishandeling
Bij de volgende workshop stellen Drew Sullivan (Amerika), Stevan Dojcinovic (Servië) en Paul Radu (Roemenië) van het Organized Crime and Corruption Reporting Project ons gerust: “Als iemand je opbelt dat hij je gaat vermoorden,hoef je niet bang te zijn. De echte boeven bellen namelijk niet. Die doden je gewoon. En dan niet als je met ze afspreekt. Dat kan prima. Maar tien maanden erna. Als de rest van de wereld denkt dat het onderzoek naar deze figuren al verleden tijd is. Dan wachten ze je op in de lift van je appartement en schieten ze je door je hoofd. Zeventig procent van de journalisten die zijn omgebracht, ontving vooraf geen telefoontje.”
Om de dag wat vrolijker af te sluiten, ga ik met twee Afrikaanse journalisten en met Gui naar de presentatie van Tom Giles (zie foto in dit artikel) van BBC Panorama, gemodereerd door Margot Smit. We zien hoe de BBC undercover ging in een opvang voor autisten om de mishandelingen daar in beeld te brengen.Een medewerker deed zich voor als verzorgende. Moeilijk om zo veel ellende te zien en niet meteen in te grijpen, concludeert het merendeel van het publiek. Ik zie hoe de twee Afrikanen elkaar aanstoten. Een van hen ging ook undercover in de zorg. Alleen niet als medewerker, maar als patiënt. Hij werd zelf mishandeld en platgespoten met verdovende middelen. Over moeilijk gesproken…
Mijn medeconferentiegangers zijn al even inspirerend als de officiële sprekers. Ik ben benieuwd wat de tweede conferentiedag voor ons in petto heeft.
Links:
http://www.bbc.co.uk/programmes/b011pwt6
https://reportingproject.net/occrp/
Dit artikel verschijnt tegelijkertijd ook op Villamedia.
