Journalist Sanne Terlingen doet verslag van haar belevenissen tijdens wereldconferentie onderzoeksjournalistiek in Rio de Janeiro. Meepraten kan: VVOJ-leden kunnen inloggen en reageren op dit artikel. Benieuwd naar nog meer blogs over de conferentie in Rio? Lees dan bijvoorbeeld ook de verslagen van Kristof Clerix voor MO*.
door Sanne Terlingen
De Mexicaanse journaliste Marcela Turati interviewt nabestaanden van narco-maffiamoorden. “Ik kom zo vaak terug als nodig is.Voor mij is het een verhaal.Voor hen betreft het de belangrijkste gebeurtenis uit hun leven…”
Hoe interview je mensen die een trauma hebben opgelopen, bijvoorbeeld doordat hun familieleden omkwamen bij een aardbeving of omdat zij gemarteld werden door een geheime dienst? Die vraag vormt de kern van de bijeenkomst over “sensitive investigations” op de tweede dag van de wereldconferentie voor onderzoeksjournalisten in Rio de Janeiro. De Braziliaanse, Mexicaanse en Amerikaanse deelnemers aan het panel antwoorden eensgezind: je moet zoveel tijd aan iemand besteden als nodig is. En niet vergeten dat iemand meer is dan zijn trauma: vraag een vrouw wiens echtgenoot is vermoord ook hoe ze haar man leerde kennen. Vraag een meisje dat seksueel is misbruikt ook wat ze later wil worden.
Andere praktische tips: laat een slachtoffer altijd uitpraten. Als hij of zij moet huilen, laat hem of haar dan huilen.Je mag een hand op de schouder leggen, maar ga niet meesnikken. Want hoe erg je het ook vindt: je hebt als verslaggever geen idee hoe erg het is om zoiets daadwerkelijk mee te maken. Doe dus niet alsof je dat wel weet.
Zorg daarnaast dat het slachtoffer zich veilig voelt. Geef hem (ik houd het hier voor het typ-gemak even op de hij-vorm) het gevoel dat hij controle heeft over de situatie door hem de plek te laten kiezen voor het interview, en maak duidelijk wat je wel en niet voor hem kunt betekenen. Je kunt beloven dat je een verhaal nauwkeurig vertelt, en dat je daar zoveel tijd voor vrijmaakt als nodig is. Je kunt niet garanderen dat iemand daarna geholpen zal worden door een hulporganisatie of door de regering.
Voor ieder wat wils
De conferentie in Rio biedt iedere onderzoeksjournalist wat wils. Er is een corruptietrack, een security-track, een milieu- en een sportstrack…. De workshop over trauma-verslaggeving valt nergens onder. Toch is het kleine computerzaaltje overvol. Bij andere workshops worden de computers wel eens gebruikt om te Facebooken of om e-mail te checken, maar bij deze les hangen alle aanwezigen aan de lippen van de sprekers: Solange Azevedo uit Brazilië, Marcela Turati uit Mexico en Bruce Shapiro van het DartCenter for journalism and trauma in de Verenigde Staten. Luisteraars stellen zich kwetsbaar op. Zo onthult een Braziliaanse journalist dat hij een kind dat getuige was van een moord te hard heeft ondervraagd. “Hoe kan ik dat de volgende keer beter doen?”,wil hij weten. (Tips zijn te vinden op d website van het Dart Center)
Mooie plaatjes
De trauma-bijeenkomst was heftig, maar inhoudelijk was de cursus het hoogtepunt van mijn dag. Ik begon – zonder koffie, want in mijn hostel kun je pas ontbijten na 9 uur ‘s ochtends – met een workshop uit de ”data-track’. Amanda Cox van The New York Times hield een pleidooi voor het visualiseren van data met behulp van software D3. Daar kun je simpele staafdiagrammen mee maken, net als met Exel. Maar het leuke is dat je, elke keer dat je D3 gebruikt, er ietsje beter mee wordt. Uiteindelijk kun je dan visualisaties maken zoals ‘512 paths to the white house’. Heel mooi. Maar na de workshop kan ik helaas nog steeds geen staafdiagram maken, dus de weg naar een prachtplaatje lijkt erg lang.
De laatste bijeenkomst die ik wilde volgen (over het opsporen van bezittingen over de grens) bleek vol. Dus raakte ik voor de deur van de workshopklas aan de praat met een Amerikaanse security-journalist die er ook niet meer in mocht. Hij stelde me voor aan zijn landgenoot David Cay Johnston, gespecialiseerd in economie en belastingverhalen. Die me weer voorstelde aan een volgende collega. Zo eindigde ik de dag met heel veel visitekaartjes, en een bezoek aan een buurtbar om de beroemde Caipirinha-cocktails te testen. Morgen weer een dag.
Links:
New York Times
Dart Center
