Journalist Sanne Terlingen doet verslag van haar belevenissen tijdens wereldconferentie onderzoeksjournalistiek in Rio de Janeiro. Meepraten kan: VVOJ-leden kunnen inloggen en reageren op dit artikel. Benieuwd naar nog meer blogs over de conferentie in Rio? Lees dan bijvoorbeeld ook de verslagen van Kristof Clerix voor MO*.
door Sanne Terlingen
Je kunt jezelf online nog zo goed beschermen tegen spionage, door te surfen via het Tor-netwerk, je e-mails te versleutelen of andere speciale open-source software te gebruiken: het is allemaal volkomen nutteloos als je ondertussen je iPhone bij je hebt.
Dat is een van de lessen van de workshop ‘Protecting yourself and your sources online’ op de derde dag van de Global Investigative Journalism Conference in Rio de Janeiro. De workshops die ik vandaag volg staan allemaal in het teken van klokkenluiders.
Karen Reilly van Het Tor-netwerk vertelt hoe je klokkenluiders en hun informatie kunt beschermen. En dat dat alleen zin heeft als de klokkenluider zelf ook snapt dat hij secuur moet zijn. Want stel, jij schaft een tweede, geheime telefoon aan (met contant geld), en daarmee bel je alleen buitenshuis naar de geheime, tweede telefoon van je bron. Dan is diens identiteit alsnog te achterhalen als hij de tweede telefoon ook eens gebruikt om zijn vrouw te bellen, of als hij de geheime telefoon naast zijn andere telefoon bewaart.
Verzamel documenten
“Klokkenluiders zijn vaak in het bezit van explosieve informatie”, zegt Pulitzer-prijswinnaar David Cay Johnston. “Het nadeel is dat een persoon zijn verhaal kan terugtrekken. Documenten doen dat niet, daarom zit je met geverifieerde exemplaren altijd goed.”
Cay Johnston heeft tien regels voor journalisten: documenteer, documenteer, documenteer (en nog zeven keer “documenteer”). Het is niet voor niets dat de grootste klokkenluidersonthullingen (die van Julian Assange, Bradley Manning en Edward Snowden) allemaal leunen op documenten.
I love Putin
“Documenten weten niet alles”, zegt de Russische journalist Roman Shleynov vervolgens. Hij werkte mee aan de grote offshoreleaks-reeks, over belastingontwijking. “In love Putin. Dankzij hem heb ik altijd voldoende werk. In Rusland liggen de corruptieverhalen voor het oprapen. We hebben zelfs een grapje: we doen geen verslag als er minder dan een miljoen roebel is verduisterd.”
Maar in de offshoreleaksdocumenten was de naam van Putin niet te vinden, noch de namen van andere belangrijke Russen. “Lage ambtenaren hadden de stukken ondertekend. We konden niet bewijzen dat dat in opdracht van Putin en anderen was.”
Goeroe Glenn
Het klokkenluiders-hoogtepunt vindt plaats tijdens de lunch. VVOJ’s Margo Smit interviewt Glenn Greenwald, de journalist van de Guardian die de geheime NSA-documenten ontving van Edward Snowden.
Margo Smit schreef er al een blog over, en delen van het interview zullen worden vertoond tijdens de VVOJ-conferentie in Zwolle.
Een tipje van de sluier: we moeten nog even wachten tot we weten hoe er in Nederland gespioneerd wordt. Eerst zijn Frankrijk en Spanje aan de beurt.
Ik heb ook een vraag aan Greenwald gesteld. En daarmee straalde zijn roem op mij af. ‘s Nachts, op het grote Sambafeest (inclusief een journalistenband) kwamen collega’s mij “feliciteren met mijn vraag”.
Andere journalisten showden elkaar hun foto’s met goeroe Glenn. Ja, ook onderzoeksjournalisten hebben helden, en dan zijn ze soms iets minder objectief. Voor even. Want Greenwald riep ons allen op om bovenal te blijven graven en onthullen. Juist nu de overheid ons in de gaten houdt, is goed werk belangrijker dan ooit.
