Ja, het moet anders met de VVOJ, maar niet zoals het ODS-rapport beschrijft, vindt Robert Sikkes. Het is het nodig om na te denken over de toekomst van de VVOJ, meent hij. De conferentie heeft een impuls nodig, op langere termijn zijn de financiën wankel. Maar de discussie is door de bestuurs-perikelen stil komen te liggen. Sikkes geeft het debat een aftrap.
Praat mee over de VVOJ. Log in op de website en reageer onderaan dit artikel op de stellingen van Robert Sikkes.
door Robert Sikkes
Ja, het moet anders met de VVOJ, maar niet zoals het ODS-rapport beschrijft. Het is het nodig om na te denken over de toekomst van de VVOJ. De conferentie heeft een impuls nodig, op langere termijn zijn de financiën wankel. Maar die discussie is door de bestuurs-perikelen stil komen te liggen. Voor zo ver ik weet gaat het ook slecht met de aanmelding van kandidaten voor een nieuw bestuur. Misschien is dat te verwachten na een bestuurscrisis: waarom zou iemand zich aanmelden, als er risico is van veel gedoe? Bovendien: welke toekomststrategie is er?
Die discussie is uitgebleven, maar moet hoognodig worden gevoerd. Nu is er geld en ruimte om na te denken, plannen te maken en te investeren. Misschien moeten we eerst een wenkend perspectief formuleren, zodat nieuwe bestuursleden denken: daar heb ik zin in.
Hieronder een poging voor dat perspectief. Als discussiestuk. Wie denkt dat ik in het bestuur wil: nee. Een drukke baan bij een andere vereniging – de Algemene Onderwijsbond, ook een vakorganisatie, maatje groter, maar in de basis wel vergelijkbaar – verhindert dat. Wel wil ik meedenken over vernieuwingen, want daar is het echt tijd voor.
Na het herlezen van alle stukken (ODS-rapport, sheets Evaluatie VVOJ, de brief met voorstellen) kom ik op een aantal punten tot een andere analyse dan ODS en andere voorstellen. In het rapport en de daarop volgende stukken wordt namelijk voorgesteld om ‘onze armslag uit te breiden’ richting hoofdredacties, sponsoren, internationale samenwerking.
Te ambitieus voor een kleine vereniging. Te extern gericht ook, in plaats van aan de leden te denken. Een vereniging is er van en voor de leden, is mijn simpele mening. De leden centraal stellen heeft bij de bond waar ik werk in elk geval gezorgd voor een toename van het ledenaantal. En volgens mij hunkeren de VVOJ-leden vooral naar kennis delen, kennis opdoen, ontmoeting en gesprek. Kernactiviteit voor de meeste leden is de conferentie en die moet van topkwaliteit zijn.
Wanneer je dat als uitgangspunt neemt gaat het maar om één ding: betekenisvolle activiteiten organiseren voor leden. Activiteiten van hoge kwaliteit, die een aantrekkingskracht hebben op een hopelijk grotere groep. Kortom: de leden centraal!
ODS-rapport kiest niet
Het ODS-rapport stipt veel aan maar kiest niet. Het schrijft ergens: minder maar beter, maar wil ondertussen méér. Een groter bestuur met meer mensen die andere kwaliteiten meebrengen (marketing, financiën). ODS wil meer investeren in lobby, in zichtbaarheid naar buiten, maar dat staat haaks op wat een kleine vereniging als de onze kan.
Wij zijn geen pressiegroep, maar een club van vakgenoten die samen ons vak willen verbeteren. De gedachte dat het loskoppelen van de uitreiking van de Loep van de conferentie meer publiciteit oplevert betwijfel ik: zelfs de Tegel krijgt geen overweldigende coverage. De Loep is een van de vele journalistieke prijzen. Ja, wij zijn er allemaal ongetwijfeld trots op als we genomineerd zijn, maar om eerlijk te zijn: het is een incrowdprijs, zoals heel veel prijzen. Wees daarom realistisch: de Loep is een mooi instrument, maar extern van beperkte waarde.
Het woord lobby wordt bovendien gebruikt voor verschillende zaken. Hebben we het over lobby voor meer geld (sponsorwerving), politieke lobby (betere wob, meer open overheidsdata), lobby voor meer ruimte voor onderzoeksjournalistiek (richting werkgevers)? Dat is nogal mistig. Wel stelt het bestuur voor om hoofdredacties, andere organisaties, internationale zusterclubs, sponsoren te gaan bezoeken. Leuk maar het leidt af van waar het om gaat. Een voetbalclub wil voetballen, een VVOJ wil met de leden zorgen voor betere onderzoeksjournalistiek in Nederland.
Wat voor vereniging willen we zijn?
Wat mij betreft een ontmoetingsplaats van onderzoeksjournalisten: met elkaar en voor elkaar de onderzoeksjournalistiek verbeteren. Natuurlijk willen we af en toe onze stem verheffen en roepen: onderzoeksjournalistiek is belangrijk. Dat doen we met de Loep en soms met een bescheiden lobby in het publieke debat. Met 600 leden moet je als organisatie ook je grenzen kennen. Dat doen we door een reeks van activiteiten.
Activiteiten kunnen beter
Eerst maar even naar de analyse van activiteiten van de VVOJ, waarbij centraal staat dat de conferentie het hoogtepunt is. ODS zegt dat er daarna weinig gebeurt. Ten onrechte. Er is een reeks cafés, de dag voor regionale journalistiek. Kan het beter? Ja.
De huidige conferentie is een verzamelpunt geworden van een datadag, de conferentie, de Loep. Dat is veel: wie het allemaal wil meemaken moet drie dagen vrij nemen, eventueel overnachtingen regelen. Dat is naast de conferentiebijdrage kostbaar. Mijn pleidooi is om terug te gaan naar twee dagen. Doe de datadag op een apart moment in het jaar. Kijk ook of er naast regio en data andere themascholingen zijn te plannen (goedkoop voor leden, duurder voor niet leden).
Koppel niet de Loep los, die trekt te weinig aandacht naast alle andere journalistieke prijzen. Naar buiten heeft dat geen uitstraling. Zet het eventueel op een ander moment in het programma., zodat de avondsessie niet helemaal opgaat aan dineren en prijsuitreiking. Kort eventueel in tot anderhalve dag. ODS signaleert terecht dat er sleet zit in de inhoud. Het format is al jaren min of meer hetzelfde. Het moet beter, meer kennis overdracht of kennis delen, betere workshops. Zonder meer waar.
De voorbereiding begint te laat. Mijn ervaring leert dat de voorbereiding van een congres begint één dag na de afsluiting van het vorige. Zodra je intekent moet het volledig programma bekend zijn, dat is nu absoluut niet het geval. Als ik de vroegboekkorting incasseer, heb ik geen idee waarvoor ik betaal.
Kortom: de activiteitenplanning voor leden vraagt een stevige doordenking.
Bestuur kan kleiner
Het bestuur is nu al groot voor een kleine vereniging. Al dat vergaderen slokt tijd op. Het verkleinen van het bestuur zou een beter idee zijn. De gedachte van ODS om het bestuur meer te laten besturen en minder uitvoerend te laten zijn is wereldvreemd: we hebben een kleine vereniging, dat betekent dat het bestuur wel uitvoerende taken moet hebben.
Ik zie meer in een klein dagelijks bestuur (drie, maximaal vier mensen) dat taken heeft als representatie, lobby, beleid, strategie, financiën. Daarnaast een algemeen bestuur van veel actieve leden met een sterk uitvoerend karakter. Dat komt eenmaal, hoogstens twee maal per jaar bijeen voor een vergadering en coördineert de activiteiten (conferentie, cafés, regiodag, datadag, wobdag). Zeg maar: een flinke groep van kaderleden die uitvoerend werk doen met hulp van vrijwilligers.
Lobby
Onze publieke lobbyboodschap is beperkt: meer en beter onderzoek. Daar kan je meerdere haakjes voor zoeken in de actualiteit, maar het is geen onderwerp dat heel breed en sexy te maken is. Wanneer we de VVOJ beter willen positioneren is een klein schrijfclubje voor opiniestukken al een stap voorwaarts, gericht nadenken over politieke processen is voldoende en één lobby-onderwerp per twee of drie jaar kiezen het maximaal haalbare.
Scholing
Terecht zegt ODS dat de VVOJ moet overdenken of ze wel scholing aanbiedt. Kijkend naar de jaarcijfers kunnen we daar kort over zijn: financieel levert het niets op. Inhuur van trainers en de inkomsten vallen vrijwel tegen elkaar weg. Je zou de scholing nog als pr-instrument kunnen zien, maar daar is het te klein voor. Inmiddels zijn er zoveel aanbieders (NVJ, hogescholen, universiteiten, masterclasses financiële journalistiek etc) dat daar geen aandacht naar uit moet gaan. De cafés hebben soms ook een scholingskarakter (kadaster, cbs) en dat is voldoende. De VVOJ zou zich wel als makelaar kunnen opstellen: het aanbod ontsluiten en zichtbaar maken op de website en in ruil daarvoor korting voor de leden bedingen bij de aanbieders.
Financieel
De inkomsten en uitgaven van de VVOJ zijn niet in balans. Laat ik het eens vanuit de AOb benaderen. Daar hanteren we een paar vuistregels, zoals ook bij andere vakbonden.
- De personeelsuitgaven mogen niet hoger zijn dan 70 procent van de contributie-inkomsten.
- Het vermogen moet eenmaal de contributie-inkomsten bedragen om bij grote tegenvallers nog één jaar zonder inkomsten het personeel te kunnen doorbetalen en de service aan leden te kunnen handhaven.
- Sponsorgelden gelden als incidentele inkomsten die alle voor projecten en tijdelijk personeel kunnen worden ingezet.
Op die manier kan je de continuïteit voor langere tijd waarborgen.
Kijk ik met die ogen naar de VVOJ dan zie ik een dramatische scheefgroei. Tegenover personeelsuitgaven voor directie, secretariaat en webredactie (120.000) staan in de meerjarenbegroting slechts beperkt structurele inkomsten in de vorm van conferentie en contributie (42.000).
Op de conferentie wordt bovendien verlies gemaakt (rond de 30.000).
De sponsorgelden redden de VVOJ en zijn voor een kleine club als de onze eigenlijk bizar hoog (180.000) en ik kan me nauwelijks voorstellen dat dat beter kan.
Investeren in een extra medewerker die de sponsorgelden moet opkrikken is daarom niet erg kansrijk. Er wordt gesuggereerd dat we overheidssubsidie zouden moeten aanvragen, ik vind dat een principieel onjuiste gedachte: een vereniging van onderzoeksjournalisten laat zich niet onderhouden door de overheid.
Het vermogen is wel op orde: er is voldoende geld om de activiteiten twee jaar voort te zetten.
Wat moet er wel. Ik zie twee dingen: de VVOJ is extreem goedkoop. Voor € 3,33 per maand, het bedrag van twee goedkope pilsjes, geven wij de leden een conferentie ver onder kostprijs, gratis cafés, een regionale dag, een gratis jaarboek. Dat moet echt anders. Ook richting sponsoren is het een slecht signaal: de beroepsgroep van onderzoeksjournalisten heeft slechts 3,33 per maand over voor hun eigen club.
Voor mij leidt dat tot twee conclusies:
- De contributie moet omhoog
- De conferentie moet kostendekkend
Dat laatste kan inderdaad door minder luxueuze diners, eventueel kortere conferentie (anderhalve dag), jaarboek digitaal, duidelijker afspraken met sponsoren (korting op conferentie maar niet gratis), korting voor vrijwilligers op conferentie (maar niet gratis) en door een inhoudelijke slag: een aantrekkelijker conferentie van een hoger niveau.
Hoeveel de contributie omhoog moet weet ik niet, maar zo veel dat samen met het batig saldo van de conferentie-inkomsten de salarissen betaald kunnen worden.
Conclusie
Alles bij elkaar is er volgens mij maar één route: de vereniging is er van en voor de leden en moet zich dus concentreren op hoge kwaliteit van ledenactiviteiten.
-de conferentie inhoudelijk vernieuwen
-aparte doelgroepdagen (regiodag, datadag, wobdag)
-café (laagdrempelige discussie, scholing bij organisaties waar kennis zit)
-website en nieuwsbrief
Nu er nog veel sponsorgeld is, zijn de volgende maatregelen mogelijk:
- een tijdelijke programmamanager voor ledenactiviteiten, met als eerste doelstelling een inhoudelijke verfrissing en kwaliteitsverbetering van de conferentie, en een tijdig programma.
- Daarnaast een verhoging van de contributie, beperken van kosten van de conferentie en schrappen van het papieren jaarboek.
- Overwegen of er meer (kostendekkende) doelgroepdagen te ontwikkelen zijn voor wob, data, regio of andere onderwerpen.
Misschien is dat een werkend perspectief, waarvoor mensen bereid zijn om in het bestuur te stappen.
Praat mee over de VVOJ. Log in op de website en reageer op het artikel van Robert Sikkes.
