Hoe gaat het met de onderzoeksjournalistiek in de regio? Die vraag stond centraal bij het VVOJ Café, dit keer in Café Wolthoorn in Groningen. De bijeenkomst vondt plaats kort vóór de nieuwe kaalslag bij de NDC Mediagroep (100 fulltine banen moeten verdwijnen). Onder leiding van Nico Haasbroek debatteerden journalisten van het Dagblad van het Noorden, de Leeuwarder Courant, RTV Noord, Tubantia, de groningerkrant.nl, studenten, docenten en andere belangstellenden over zin en functie van regionale onderzoeksjournalistiek.
door Tricia Bots
Geert-Jan Laan (onderzoeksveteraan, verving de zieke Flip de Kam) deed in de jaren ’70 onderzoek naar belastingparadijs Liechtenstein voor het Vrije Volk. Hij benadrukte het belang in die tijd van een goede hoofdredacteur die niet bang is om onthullingen te publiceren.
Herman Wigbold introduceerde Dossier Donderdag, iedere week onthullingen rond een bepaalde zaak, zoals bijvoorbeeld Lockheed.
Bas van Sluis (onderzoeksjournalist Dagblad van het Noorden) nuanceerde het begrip onderzoeksjournalistiek: dat gaat niet alleen om onthullingen maar ook en juist om goed uitgezochte reconstructies, goed in kaart gebrachte reportages.
De grootste klapper sinds 2011, toen het Dagblad van het Noorden besloot journalisten tijd te geven voor onderzoek, is wel Project X geweest: een langer lopende reconstructie van de gebeurtenissen in Haaren.
Hier was samengewerkt met RTVNoord, een samenwerking die in de regio goed werkt. Later bleek dat in de regio meer media, zoals de Leeuwarder Courant, samenwerken om zaken beter uitgezocht te krijgen. Dit is niet altijd een makkelijk proces, want in het geval van de Leeuwarder Courant is er sprake van financiële motivatie, maar zeer noodzakelijk bij grotere thema’s.
Financiën
Jasper Bunskoek van Tubantia vertelde dat hij financiering van datajournalistiek vond bij het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Met het verzamelen van data rond bepaalde verschijnselen of gebeurtenissen kun je als regionale krant verhalen maken die relevant zijn voor de regio.
Zo verzamelde Tubantia data rond ongelukken op de A35, wat weer tot kamervragen leidde.
Mike Tomale van de groningerkrant.nl betreurde de geringe financiële slagkracht van een klein medium als het zijne, maar eigenlijk van alle media, om gegevens boven water te krijgen. Data zouden veel meer openbaar moeten zijn.
Gasboringen
Al gauw spitst de discussie zich toe op de gasboringen, de NAM en de kennis rond aardbevingen. Henk Blanken, onderzoeksjournalist van Dagblad van het Noorden, vertelde dat het nog altijd onduidelijk is of en wanneer de NAM wist in welke mate boren aardbevingen tot gevolg zou hebben.
Een dergelijk groot en lang lopend onderwerp is exemplarisch voor onderzoeksjournalistiek in de regio. De regionale pers heeft er veel aandacht aan besteed, en doet dat nog. Wat in de regio wordt uitgezocht haalt ook de landelijke pers, maar voor de regionale lezers is het niet noodzakelijk er dagelijks over te lezen, zoals een van de aanwezigen bepleit.
De NAM moet wel iedere dag last hebben van de journalist, maar het hoeft niet iedere dag in de krant. De discussie wordt verlevendigd door de komst van een gedupeerde: haar huis is inmiddels dusdanig gevaarlijk dat ze in een noodwoning op haar eigen erf woont.
Wat valt er verder nog te onderzoeken, vroeg Nico Haasbroek de aanwezigen, en kan dit veralgemeniseerd worden naar tips voor regionale onderzoeksjournalisten?
Een aantal tips en invalshoeken:
- NAM en TNO zouden opener moeten zijn met verzamelde data. Journalisten kunnen zelf data verzamelen, bijvoorbeeld rond de mate van bevingen. Dit is kostbaar maar met sensoren te doen. Men zou daar zelfs een initiatief tot crowdfunding voor kunnen starten.
- wat is er terecht gekomen van politieke beloften?
- ga terug naar activisten: hebben zij nieuwe invalshoeken?
- breng gedupeerden in kaart: hoeveel mensen hebben in welke mate last van de aardbevingen en hoe en voor hoeveel worden ze schadeloos gesteld? (Henk Blanken voert aan dat het overgrote deel door de NAM schadeloos wordt gesteld) maar er blijft natuurlijk altijd een rest. Wordt hen verboden met de pers te praten?
- in hoeverre licht de KNMI goed voor (waar zijn de geologen gebleven die al in de jaren ’90 waarschuwden), wat de discussie brengt op het aandeel van experts: een algemene tip volgt: binnen de wetenschap is er altijd iemand te vinden die het tegendeel beweert. Zoek ook vertrokken of gepensioneerde werknemers, maar houd rekening met frustraties: die trek je ervan af. Als iedereen iets vanzelfsprekend vindt: neem het tegenovergestelde standpunt in.
- hoe groot is de waardevermindering van onroerend goed en wat betekent dat voor de regio?
Tip: Lees ook dit verslag van Mike Tomale over het VVOJ Café.
