Titel: Wel en wee van grafieken
Datum: 18 april 2015
Trainer: Jelke Bethlehem
Moderator: Jan Taco te Gussinklo (ook adhoc notulist)
Aantal deelnemers: 10-15
Verslag: Jan Taco te Gussinklo
Grafieken zijn een goed instrument om de uitkomsten van onderzoek in beeld te brengen. Dat kan zijn als onderdeel van een presentatie, maar ook als middel voor nadere exploratie van die uitkomsten van dat onderzoek. Een klassiek voorbeeld van het eerste is de noodlottige tocht van Napoleon naar Moskou in 1812.
De omvang van het leger wordt door Charles Minard grafisch weergegeven als een brede band. Daarbij dunt het aanvankelijk een half miljoen man tellende leger op heenweg al sterk uit door oorlogshandelingen en desertie. Op de terugtocht komen daar koude, honger en uitputting bij en zo keren slechts vijftien duizend soldaten terug. Een iel dun bandje blijft over in de grafiek (Infographic).
Een voorbeeld van het tweede aspect (exploratie) is de kaart die John Snow maakte. Cholera teisterde het Londen van de 19e eeuw.
Door alle sterfgevallen in kaart te brengen zag Snow dat er een concentratie was in Bond Street en zo kwam hij uit bij de beruchte waterpomp. Een doorbraak want nu bleek dat de onhygiënische watervoorziening de oorzaak was van de cholera en niet een vorm van luchtverontreiniging.
- Uw notulist spreekt uit ervaring: De data en kaart van Snow vormen standaard onderdeel van de colleges Epidemiologie voor medisch studenten
Je komt grafieken overal tegen. Steeds meer ook in de media. Goede grafieken kunnen heel krachtig zijn, maar slechte grafieken dus ook en zetten je dan al snel op het verkeerde been. Basiselementen en dus aandachtspunten zijn nauwkeurigheid, eenvoud, helderheid, vormgeving.
Bouwstenen zijn titel, assen, lijnen, legenda, teksten. Jelle heeft vijf waarschuwingen: rommel niet met assen (X- en Y-as), zorg voor de juiste context, pas op met het gebruik van symbolen, maak geen driedimensionale grafieken en maak het niet te bont met afbeeldingen (=chartjunks).
Toch zijn er wel mooie voorbeelden dat symbolen wel effectief zijn. Otto von Neurath en collega Gerd Arntz introduceerden de isotypen. Zo kan handelsvloot van landen heel mooi en exact worden weergegeven met een rijtje identieke scheepjes. Een scheepje staat dan voor een bepaald volume (dat vindt je dan terug in de legenda).
‘Deze mensen hadden verstand van zowel vormgeving als statistiek’ aldus Jelke Bethlehem.
Hoe we voor de gek worden gehouden met grafieken is voor de oplettende toeschouwer niet zo moeilijk te ontdekken. Voor politiek gewin wordt dan de Y-as uiteen getrokken of begint niet bij nul. Je krijgt dan een vertekende grafiek en -erger- een verkeerde indruk. Foxnews laat geen mogelijkheid onbenut om Obama zwart te maken (!).
Het aantal aanmeldingen voor Obamacare (zorgprogramma) bleek heel anders dan gesuggereerd door een grafiek met een foute X-as. Dit is nadien gecorrigeerd onder druk van een storm aan protest. Iets dergelijks presteerde Gijs Rademaker met resultaten van het Opiniepanel rond verkiezingen. Een rapport over het wel en wee van grafieken kan worden gedownload van: www.peilingpraktijken.nl
Links:
- https://www.udel.edu/johnmack/frec682/cholera/
- http://datavizblog.com/2013/05/26/dataviz-history-charles-minards-flow-map-of-napoleons-russian-campaign-of-1812-part-5/
- http://www.huffingtonpost.com/2014/03/31/fox-news-obamacare-graphic_n_5063582.html
- http://plato.stanford.edu/entries/neurath/visual-education.html
