Bijna honderd inzendingen, tien genomineerden, vier prijzen. In de aanloop tot de VVOJ Conferentie 2015 interviewen we de kanshebbers op een Loep over hun werk. Deze week Yteke de Jong en Siem Eikelenboom van Het Financieele Dagblad. Samen met collega Jeroen Molenaar maakten zij in vier artikelen een reconstructie van het Imtechdrama. De teloorgang van een stuk nationaal erfgoed: de multinational Royal Imtech N.V.
Door August Hans den Boef
Voor journalisten was aan Royal Imtech vroeger niets te beleven. Altijd voorspelbaar. Dezelfde omzetgroei, dezelfde winstgroei, dezelfde PowerPointpresentatie, dezelfde mensen die ze gaven: bestuursvoorzitter René van der Bruggen en zijn financiële rechterhand Boudewijn Gerner. Het eerste haarscheurtje werd eind 2011, begin 2012 zichtbaar, toen met name een paar financiële analisten in de Verenigde Staten de jaarverslagen gingen doorpluizen. Dit op aanwijzing van hedgefunds die dachten short te kunnen gaan (speculeren op koersdalingen).
Door een wesp gestoken
De analisten stuitten onder meer op almaar groeiend werkkapitaal. In de herfst van 2012 kwam Teun Teeuwisse, analist van ABN AMRO, met een rapport dat niet opzienbarend was, al veranderde hij zijn advies van het kopen van aandelen naar verkopen. Het bestuur bij Imtech reageerde als door een wesp gestoken. Dat trok de aandacht van De Jong en Molenaar. Want waarom was het bestuur zo gepikeerd? ‘Begin februari 2013 kwam tot onze grote verrassing het alarmerende persbericht dat er wat aan de hand was met een Pools pretpark. In de zomer van 2013 was de eerste aandelenemissie en leek Imtech een beetje gered. Leek.’ De journalisten van het FD hadden de handen vol aan de dagelijkse verslaggeving, de achtergronden, de context en de interviews en vroegen onderzoeksjournalist Siem Eikelenboom het team te versterken.
Het kon niet kloppen
‘We zijn rustig gaan zitten en hebben met ons drieën gekeken naar wat er was gebeurd. Langzamerhand kregen we een pure gut feeling dat de problemen veel groter waren’, zo blikken Eikelenboom en Molenaar terug. ‘Het nieuwe beleid heeft veel te snel het stempel OK gekregen en het huidige bestuur en advocatenkantoor De Brauw zijn veel te snel op de barricaden gesprongen om te roepen dat zij, de accountant en het voormalig bestuur, ook bedonderd zijn. Dat kon niet kloppen. Er moest structureel iets heel erg mis zijn. En toen hebben we besloten: we gaan er met zijn drieën in.’
Cruciale details
De journalisten hielden om te beginnen het cruciale Report to shareholders van de advocaten van De Brauw tegen het licht. ‘Want dat was het officiële verhaal van Imtech. We hebben het alle drie tig keer gelezen. Het leek alsof er zinnen niet waren afgemaakt.’ Wat stond er niet in het rapport? En ook: de schuldvraag werd door Imtech bij de oorspronkelijke eigenaar van het Poolse pretpark gelegd, een Nederlander. ‘Toen we met hem contact opnamen, bleek dat nooit iemand met hem had gesproken. Hij bleek behoorlijk pissig te zijn over het rapport en wilde zijn kant van het verhaal wel vertellen.
Lege kroket
Ze haalden het eerste persbericht terug. Welke gebeurtenissen gingen er precies aan vooraf? Op 4 februari 2013 kwam het onkreukbare Royal Imtech met een persbericht en begon aan een vrije val. ‘Bij de reconstructie van wat er in die week daarvoor is gebeurd, kwamen we snel uit bij financieel betrokkenen en uit die hoek kregen we bijzonder onthutsende informatie. Toen wisten we: we zitten goed. We besloten dat het niet één verhaal zou worden, maar een serie. In het laatste deel schreven we ook hoe we mensen en e-mailadressen vonden die niet bestonden. Die werden gebruikt om de financiering achter dat Poolse pretpark in orde te maken. We hebben er een aantal nagetrokken, maar er was niets. Het beursgenoteerde, ‘Koninklijke’ Imtech, voorbeeld voor ondernemend Nederland, was een soort lege kroket. De nieuwe kleren van de keizer.
Duitsland was de winstmachine
Imtech had omzet en winst nodig, dus steeds grotere projecten. Vanuit het hoofdkantoor in Gouda werd constant druk uitgeoefend op de werkmaatschappijen om projecten binnen te halen. Duitsland was de winstmachine, daar was het geld waarmee Imtech overeind werd gehouden. We hebben aangetoond dat er bij dit enorme bedrijf al die jaren geen enkele controle was. Imtech heeft van alles gekocht. Normaal kijk je eerst in de boeken en doe je een technisch onderzoek naar de producten en diensten. Wordt er iets aan ons bedrijf toegevoegd? Als Imtech bedrijven kocht, familiebedrijven vaak, bleef de leiding zitten en bleven ook de boekhoudsystemen hetzelfde.’
Spreadsheetjes
Bedrijven die met omvangrijke corruptie en fraude te maken hadden, zoals Ahold, Philips-USA en SBM Offshore, overleven volgens Eikelenboom en Molenaar uiteindelijk wel. Imtech niet, dat had teveel zwakke plekken. Het faillissement kwam volgens hen dan ook niet door de fraude, maar door het totale gebrek aan interne controle op alle niveaus. Fraude was daarvan eerder een uitvloeisel. Ze hadden in Gouda geen idee wat de werkmaatschappijen deden, hoeveel geld er werd opgebracht of wanneer ze geld konden verwachten. De lokale werkmaatschappijen stuurden gewoon spreadsheetjes en die werden dan in Gouda bij elkaar gevoegd. ‘Het geld bleef binnenkomen, dus niemand stelde vragen. Je krijgt een geconsolideerde jaarrekening, daar staat een handtekening van KPMG onder, je kent de commissarissen. Er zijn geen gekke bestuurswisselingen… Wij hadden het destijds ook niet zien aankomen, zagen niets geks in de jaarverslagen, ja alleen dat beperkte werkkapitaal. Ach, denk je, dat komt wel weer terug.’
‘Die Hollander drehen am Rad!’
De hamvraag is volgens Eikelenboom en Molenaar, hoe ingewikkeld de zaak ook in elkaar mag steken: heeft het voormalig bestuur in Gouda gezien wat er in Polen en Duitsland misging? Omdat zij interne e-mails van het bestuur hadden, kon het niet meer ontkennen. Want het was het bestuur in Gouda dat de hele tijd pushte om de financiering rond te krijgen. ‘Je kon lezen dat Imtech-CEO René van der Bruggen aan het pushen was bij Klaus Betz in Duitsland. Is die financiering nog niet rond? Dat kwam hard aan bij de Duitsers: “Die Holländer drehen voll am Rad!”
Dit verhaal is een samenvatting van de publicatie uit het VVOJ Jaarboek 2015, dat wordt gepresenteerd op 20 november, tijdens de VVOJ Conferentie 2015 in Den Haag.
foto: Het Financieele Dagblad
