Op sites zoals Publeaks en GlobaLeaks kan ongemakkelijke, misschien gevaarlijke informatie worden doorgegeven aan journalisten. Maar wat gebeurt er nadat een klokkenluider informatie heeft achtergelaten? Verslag van een sessie over veilig omgaan met spannende informatie.
Door Ronja Hijmans
Publeaks is een ‘lek’platform, waarmee klokkenluiders veilig informatie kunnen delen met door hun zelf geselecteerde media. Bij Publeaks zijn ongeveer 30 mediaorganisaties aangesloten en in Nederland zijn er al meer dan 50 publicaties tot stand gekomen met door Publeaks verkregen informatie.
Een voorbeeld is het Volkskrantartikel ‘Krol ontdook voor tienduizenden euro’s aan pensioenpremies’
Een tweede voorbeeld is dit verhaal op Tweakersnet: ‘Lek gaf toegang tot gegevens 80.000 ‘vrienden’ Centraal Bureau voor Genealogie’.
Publeaks wil klokkenluiders, die vaak ernstige repercussies ondervinden door het lekken van informatie, beschermen en de angst voor het delen van gevoelige informatie wegnemen. Publeaks 1.0 kreeg veel commentaar: de media kregen weinig tips of de tips waren van lage kwaliteit. Het neemt voor journalisten veel tijd in beslag en wordt vaak door PR medewerkers gebruikt om persberichten rond te sturen. Het onlangs opgeleverde Publeaks 2.0 moet de gebruiksvriendelijkheid voor de klokkenluider en de journalist verbeteren.
Wereldwijd zijn er vele platforms zoals Publeaks. Marcel Oomens van Free Press Unlimited, die ook trainingen geeft aan bijvoorbeeld Mexicaanse journalisten die met Mexicoleaks werken, merkt op dat Nederlandse journalisten zich weinig bewust zijn van het digitaal beveiligen van hun informatie.
Arjen Kamphuis, auteur van het boek Information security: protecting your story, your source and yourself online, heeft hier een uitgesproken mening over. Volgens hem zijn Nederlandse journalisten kinderlijk naïef als het gaat om digitale beveiliging. Het beste credo is volgens hem: ‘Dance like no-one is watching, encrypt like everyone is.’
Volgens hem is er geen enkel bewijs dat mass-surveillance, de praktijken van de NSA die klokkenluider Edward Snowden aan het licht bracht, dient voor onze veiligheid. ‘Iedereen die dat wel beweert, is óf niet goed geïnformeerd óf maakt propaganda.’
Als je als journalist je werk een beetje goed doet en je maakt het machtige mensen moeilijk, dan ben je een doelwit van inlichtingendiensten, zegt Kamphuis. ‘Ieder apparaat van Apple is gebugd. Als je dat soort producten koopt, zeg je eigenlijk: overheid, kom maar binnen”’ Hij vindt de NSA een directe aanval op onze democratische integriteit en als Nederland geen digitale Amerikaanse kolonie wil worden, moeten we van al onze apparatuur af.
Kamphuis traint journalisten in het beveiligen van hun vertrouwelijke informatie. Zo heeft hij onder andere een veilige kamer ingericht op de redactie van Le Monde. Geen ramen, geen internetconnectie, elektromagnetisch afgesloten. Er mogen geen telefoons in de ruimte komen, de laptops zijn ontdaan van spyware en mogen nooit in contact komen met internet.
Voor rond de 200 euro heb je een veilige laptop, volgens Kamphuis. Koop een IBM laptop in de winkel (niet van tevoren gaan googelen), schroef hem open, verwijder de bugs en gebruik veilige software zoals het programma Tails.
Publeaks is volgens hem een heel goed initiatief, maar het is de stap daarna, het beveiligen van informatie, waar het in de Nederlandse journalistiek aan schort. Hij pleit voor beter onderwijs op de journalistieke opleidingen. ‘Alle IT wordt vakkundig mysterieus gehouden door falend IT onderwijs.’
Journaliste Cecile Landman is zelf bekend met het verwerken en bewaren van gevoelige informatie. Zij pleit ervoor dat organisaties zoals de VVOJ trainingen gaan verzorgen die voor een constant basisniveau aan beveiliging zorgen.
Hier is meer informatie te vinden over Publeaks 2.0.
Op de foto: de website van Publeaks.
