Het is tijd om op te staan, we hebben lang genoeg liggen snurken. Bedrijven en overheden zijn ons vooruit, journalisten moeten de technologie ook gaan omarmen. Bronnen ontmoeten in donkere garages? Eindeloze stapels papieren documenten doorspitten? Die tijden zijn voorbij. We moeten aan het werk.
door SHARMENTHA READ
De schitterende promotiezaal van de KU Leuven lijkt net een theater. Maar Mar Cabra, het enthousiaste en druk gebarende hoofd Data & Research van het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), is hier niet om een toneelstukje op te voeren. De opening van de vijftiende VVOJ Conferentie Onderzoeksjournalistiek gebruikt zij om ons wakker te schudden uit een lange winterslaap. Want: ‘Data journalism is here to stay.’ Nog even op ‘snooze’ drukken? Vergeet het maar. Het is tijd om op te staan.
Temperament voor drie
In hun boek Panama Papers beschrijven Frederik Obermaier en Bastian Obermayer van de Süddeutsche Zeitung Mar Cabra als een vrouw met temperament voor drie. En al heeft ze sinds de Panama-onthullingen haar verhaal al vaker verteld, toch vertelt ze het ook nu weer met een vuur alsof het de eerste keer is.
De wake-up call van de Spaanse dataspecialiste is deze: open je ogen en zie hoe belangrijk de rol van technologie is geworden in de journalistiek.
Data delen en krachten bundelen
Het gebruik van technologie zal geen bijzaak meer zijn, het zal de hoofdrol spelen in nieuwe onderzoeken naar offshorebedrijven, waar ook ter wereld. De anonieme Panama-bron kwam immers ook langs digitale weg met de onthullingen over Mossack Fonseca, het grootste datalek tot nu toe. Dat lek leidde tot een samenwerking van een kleine vierhonderd journalisten, verspreid over tachtig landen. Op die voet moeten journalisten verder, stelt Cabra: samenwerken, data delen, krachten bundelen.
Hebben we een datateam?
Elke redactie moet zichzelf de volgende vragen stellen. Hebben we een datateam? Wat weten we over encryptie? Is er een zoekfunctie waar alle documenten te raadplegen zijn? Technologie zal een centrale rol moeten spelen als je beter aan onderzoeksjournalistiek wilt doen. We moeten ons ervan bewust zijn dat de hele wereld gebruikmaakt van technologie. Niet alleen bedrijven en overheden, maar ook de (georganiseerde) misdaad. Hoe kunnen journalisten zorgen dat ze niet achterblijven? Want als de journalistiek de aansluiting verliest, dan verliest zij haar functie als waakhond van de samenleving.
‘Stop met bingo spelen’
Zijn we aan het winnen of verliezen, is de vraag uit de zaal. “Ik denk dat we aan het verliezen zijn”, zegt Cabra. De journalistiek beschikt immers niet over dezelfde financiële middelen als grote corporaties. Toch kunnen we met open source software al veel bereiken. Door onze krachten te bundelen en goed samen te werken, komen we vooruit.
Maar: elektronisch lekken van informatie wordt de norm, waarschuwt Cabra. “Dus stop met bingo spelen en verander je mindset. Datajournalistiek heeft de toekomst!”
