Waar komt de bedreiging voor de onderzoeksjournalistiek vandaan? Op die vraag heeft Hille van der Kaa een tijdje gekauwd. Ze deed een mini-onderzoek op de redactie en vroeg 25 collega’s: Heb je je een keer bedreigd gevoeld de laatste vijf jaar? Een kwart zei ja. Maar collega’s, zeker zij die zich met misdaad bezighouden, vinden ook: het hoort erbij. In de meeste gevallen belemmert het hen niet hun werk te doen.
Anders wordt dat als de dreiging is dat bronnen niet meer met BN De Stem willen praten. Die dreiging is van alle tijden, weet Hille. Ze maakte het zelf mee toen ze voor het Utrechts Nieuwsblad in Breukelen werkte en werd buitengesloten door de lokale kerkgemeenschappen. Ze werd toen overgeplaatst, want ja: de krant moest er mee dealen.
De laatste jaren is de relatie tussen NAC Breda en BN De Stem problematisch geworden. De voetbalclub beticht de krant van het brengen van nepnieuws. Akeliger is de opmerking waarmee het gepaard gaat: “We hebben jullie niet meer nodig.” Voetbalclubs en andere grote organisaties, zoals de Efteling, hebben eigen kanalen om hun publiek te bereiken en kunnen dus gemakkelijk dreigen dat ze niet meer met je praten als je een kritisch stuk over ze publiceert. De journalistiek moet zich daar bewust van zijn, meent Hille, en ook goed kijken naar eigen handelen. De Week Zonder Vlees is een sympathiek initiatief, maar wel commercieel. De neiging is al snel om alleen maar met de merken gaan praten die zich kunnen permitteren mee te doen, waardoor je dus met geld aandacht in de krant kunt kopen.
Toch hoeven we niet pessimistisch te worden, meent Hille. Ze las een artikel over de moeilijkheden van onderzoeksjournalisten in de jaren ’50. Die hadden hun eigen problemen. In de jaren ’60 weer nieuwe, in de jaren ’70 ook. Oftewel: het is van alle tijden.
Haar tip: bekijk onderzoeksjournalistiek in de breedste zin van het woord. Het is te belangrijk om alleen met je eigen medium te doen. Ga samenwerken met andere media, met wetenschappers, met studenten of experts. En besef: er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden.
Door: Stefan Ten Teije
