VVOJ-leden uit Nederland en Vlaanderen zijn neergestreken op de wereldconferentie voor onderzoeksjournalistiek in Hamburg. Zij doen verslag van sessies die de Lage Landen moeten inspireren. In deze aflevering: desinformatie
door Belia Heilbron
Het verspreiden van desinformatie is een nieuwe realiteit waar journalisten mee moeten leren omgaan, zegt verslaggever Craig Silverman in Hamburg. Hij schrijft voor Buzzfeed veel over de verspreiding van nepnieuws en desinformatie. Zijn advies aan journalisten: kijk naar het gedrag van accounts. Wat valt op? Wordt een bepaalde website veel geretweet?
Silverman maakt daarnaast nog gebruik van talloze tools om te controleren of het profiel echt is. Is bijvoorbeeld de gebruikte profielfoto echt? Met FindClone.ru en Google Images kun je controleren of de foto niet ergens anders te vinden is. Met https://www.remove.bg/ kun je de achtergrond van een foto weghalen om beter te zoeken op het gezicht van de persoon en via http://karmadecay.com/ kun je op Reddit naar foto’s zoeken. Ook kijkt hij wanneer het account is aangemaakt. Hoeveel volgers heeft het account? Wordt de gebruikersnaam gebruikt op andere sociale media? Silverman: “Wanneer iemand op Twitter zit, betekent het vaak ook dat het account op andere platforms, zoals Facebook te vinden is.” Om meer informatie te vinden over een filmpjes op YouTube gebruikt hij https://citizenevidence.org/2014/07/01/youtube-dataviewer/. De eigenaar van een website probeert hij te vinden via https://whoisology.com/ en om te zien wanneer een website online is gezet gebruikt hij http://carbondate.cs.odu.edu/. Of de pagina nog vaak is veranderd kijkt hij naar de WayBackMachine.
Het belangrijkste advies: denk goed na voordat je besluit om aandacht te besteden aan de desinformatie. Aandacht van journalisten wordt namelijk gezien als trofee, ook als het bericht wordt ontkracht, vertelt journalist Charlotte Alfred. De boodschap blijft hangen, niet de bron. Alfred werkte eerder bij First Draft, een organisatie die verspreiding van desinformatie probeert tegen te gaan en geeft een presentatie na Silverman over de rol van journalisten in het verspreiden van nepinformatie. Ze drukt de aanwezige journalisten op het hart om voorzichtig om te gaan met desinformatie. Elke vorm van aandacht geeft de desinformatie de ‘zuurstof’ die het nodig heeft om verder verspreid te raken. Daarom zou het slim zijn om in veel gevallen helemaal geen aandacht aan te besteden; ‘strategic silence’.
Maar er komt een moment waarop de informatie zich verspreid naar mensen buiten de niche waar het nepverhaal ontstond. Op dat moment wordt het voor journalisten misschien relevant. Wanneer zo’n ‘kantelpunt’ wordt bereikt? Alfred benadrukt dat daar geen pasklaar antwoord voor is. “Redacties moeten daarom deze vraag aan de orde stellen”, zegt ze. Redacties moeten erover discussiëren en de verschillende belangen afwegen. “Het is een judgement call”.
