Ruim 1,5 miljoen euro hebben de ministeries de afgelopen drie jaar aan boetes betaald omdat ze ondanks een rechterlijke uitspraak weigerden Wob-documenten openbaar te maken. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit neemt met 1 miljoen euro het leeuwendeel voor haar rekening. Dit blijkt uit een overzicht dat het Ministerie van BZK heeft gepubliceerd als bijlage bij antwoorden op Kamervragen. In totaal hadden de rechters in 164 zaken meer dan twee miljoen euro aan dwangsommen opgelegd.
Naar de rechter
De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) – sinds 1 mei vervangen door de Wet open overheid (Woo) – was bedoeld om burgers inzicht te geven in de manier waarop beleid tot stand komt. Met het indienen van (tegenwoordig) een Woo-verzoek kan een ieder vragen om openbaarmaking van documenten die nog niet zijn vrijgegeven. Als zo’n Woo-verzoek geheel of gedeeltelijk wordt geweigerd kan de indiener naar de rechter stappen en om een rechterlijke uitspraak vragen. Dat resulteert regelmatig in een opdracht aan het bestuursorgaan om de documenten alsnog te vertrekken, op last van een dwangsom.
Liever een dwangsom
Uit dit overzicht blijkt dat veel ministeries liever de dwangsom betalen dan gehoor geven aan de rechterlijke uitspraak, met LNV dus als koploper. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat staat met 228.250 euro op de tweede plaats, VWS is derde met 64.200 euro. De hoogste ‘individuele’ boete bedroeg 52.500 euro, betaal door Landbouw in verband met een Wob-verzoek uit februari 2021 over het transport van slachtzeugen en slachtbiggen. LNV had niet aan het verzoek voldaan vanwege de omvang van het verzoek en de capaciteit.
De betaalde bedragen per ministerie:
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 1.020.977
Infrastructuur en Waterstaat 228.250
VWS 64.200
Financiën 57.700
Justitie en Veiligheid 53.300
Sociale Zaken en Werkgelegenheid 45.000
Economische Zaken en Klimaat 38.700
Binnenlandse Zaken 31.000
Buitenlandse Zaken 0
De ministeries van Algemene Zaken, Defensie en OCW waren in de jaren 2019, 2020 en 2021 geen dwangsommen verschuldigd.
Sinds 12 november 2020 is de generator beschikbaar Met deze tool maak je razendsnel in drie stappen een kant en klaar Woo-verzoek. Je hoeft de brief alleen nog maar te printen, ondertekenen en te posten.
Sinds september 2022 stuurt het kabinet bij alle stukken aan het parlement beslisnota’s mee. Zo moet openheid ontstaan over het besluitvormingsproces erachter. De maatregel had het kabinet begin 2021 toegezegd na het rapport ‘Ongekend Onrecht’ over het toeslagenschandaal.
Overheidsorganisaties moeten beter samenwerken met Woo-verzoekers. Stel hun informatiebehoefte centraal, bepaal samen hoe die het beste kan worden vervuld en lever vervolgens ook. Volg voor de samenwerking bovendien een openbare leidraad, zodat beide partijen weten wat ze van elkaar mogen verwachten.
En vergroot je kennis en netwerk.
