Op 1 mei van dit jaar is de Woo in de plaats gekomen van de aloude Wob, de Wet openbaarheid van bestuur. En hoewel de Wob-praktijk – laten we het nog maar even zo noemen – in de kern niet heel anders is geworden, werden door het panel wel een paar interessante observaties gedaan.
Termijnen
Om met een teleurstellende ervaring te beginnen: de Woo heeft nog niet geleid tot snellere verstrekking van documenten, terwijl de termijnen in de nieuwe wet wel zijn aangescherpt. Milena Holdert van Nieuwsuur was daar duidelijk over: “Ik heb vier verzoeken gedaan sinds de Woo is ingegaan. Het is nu november en ik heb nog nul pagina’s. Ik kan dus wel zeggen dat ik nog niks aan de Woo heb”. Andere panelleden bevestigden het beeld dat het nog niet sneller gaat dan onder de Wob.
Goed functioneren van de Staat
Een belangrijke negatieve les van het eerste half jaar Woo is het brede gebruik van de weigeringsgrond ‘het goed functioneren van de Staat’ (art. 5.1.2.i). Het lijkt hét nieuwe argument om openbaarmaking van documenten tegen te houden. Lucien Hordijk rekende voor dat in zijn Woo-verzoeken de helft van de documenten om die reden is geweigerd. Ook Jorg Leijten (NRC) kreeg al te maken met deze weigeringsgrond. Waar onder de Wob de persoonlijke beleidsopvattingen veel openbaarmaking blokkeerde, lijkt ‘het goed functioneren van de Staat’ het nieuwe duizenddingendoekje van de ministeries te worden. Nieuwe jurisprudentie moet in de toekomst duidelijk maken hoe houdbaar dit is voor de overheid.
Vertrouwelijk voorinzage
Panellid Bas van Beek (Follow the Money) was positief over een ander aspect van de Woo: de vertrouwelijke voorinzage. Dit betekent dat je als journalist wordt uitgenodigd de (ongelakte) documenten te bekijken, zodat je preciezer kunt aangeven welke documenten je wilt ontvangen. Daar staat één strikte voorwaarde tegenover: je mag niets doen met de kennis die je uit die documenten opdoet, op straffe zelfs van gevangenisstraf.
Bas heeft al een paar keer gebruik gemaakt van vertrouwelijke voorinzage en al voelt hij het dilemma (hoe kun je on-weten wat je te weten bent gekomen en wat gebeurt er als je dezelfde informatie op een andere manier krijgt?), het zorgt volgens hem voor een flinke versnelling in het proces. Door gericht te selecteren, kan het bestuursorgaan sneller beslissen en documenten openbaar maken.
Adviescollege
Het beste nieuws over een half jaar Woo betreft misschien wel het nieuwe Advies College Openbaarheid en Informatiehuishouding, ACOI. “Het college staat aan de kant van de openbaarheid”, zei Caroline Koetsenruijter, lid van het ACOI, tijdens de sessie. Het adviescollege is deze zomer van start gegaan en heeft twee taken: bemiddelen bij vastgelopen Woo-verzoeken en (gevraagd en ongevraagd) adviezen uitbrengen aan het kabinet met betrekking tot de openbaarheid van bestuur en de informatiehuishouding van de overheid.
Op dit moment lopen er zes bemiddelingstrajecten, waaronder een van Milena en een van Lucien. Beiden zijn vooralsnog erg te spreken over de inzet en deskundigheid van het Adviescollege. De procedures lopen nog, dus is het te vroeg voor conclusies, maar hun indruk is wel dat het voor de betrokken ministeries een stuk moeilijker wordt om niet serieus te kijken naar de mogelijkheden om documenten te openbaren.
Wat de daadwerkelijke kracht van het Adviescollege is, zal de komende tijd moeten leren. Caroline Koetsenruijter van het ACOI deed intussen een oproep aan de journalisten: “Op het moment dat je als journalist een Woo-verzoek hebt gedaan en het loopt niet, bijvoorbeeld omdat er geen Woo-functionaris is, dan ben je al bij ons welkom. Het kan in alle fases van je verzoek, voor, tijdens en na een bezwaar”.
