De overheid overschrijdt steeds vaker de wettelijke termijnen. In 2016 bleek dat ministeries in 61 procent de termijn overschreden. In 2019 was dat 71 procent. Inmiddels is dat opgelopen naar 84 procent. Het probleem wordt dus steeds groter. Aan de omvang van de Woo-verzoeken kan het niet liggen: 55 procent betreft verzoeken die met minder dan vijftig pagina’s worden beantwoord.
Verschillen per ministerie
Het ministerie van Financiën heeft gemiddeld het langst nodig om een Woo-verzoek te behandelen: 211 dagen, gevolgd door Justitie en Veiligheid (190 dagen). Het ministerie van OCW presteert het best met 70 dagen, toch vier weken langer dan de bedoeling is.
Bron: Matglas, IMI/OSF
De onderzoekers concluderen dat de overheid meer begaan lijkt met risicomijding dan met het inwilligen van het grondrecht van iedere burger op informatie. Serv Wiemers van Open State Foundation zegt: “Een bekende overheidsreflex is dat niet de misstand zelf, maar de onthulling van de misstand moet worden gemanaged. Die houding is schadelijk voor het democratisch proces en voor het vertrouwen in overheid en politiek. Maar die reflex zit kennelijk nog diep in de cultuur en is nog niet weggenomen met de introductie van de Woo.”
Nieuwe bestuurscultuur?
Twee jaar geleden beloofde de politiek na de Toeslagenaffaire te werken aan een nieuwe bestuurscultuur met meer transparantie, maar de data wijzen uit dat dit (nog) niet van de grond gekomen is. De onderzoekers zien wel dat de Woo bij ministeries, provincies en gemeenten tot veel actie heeft geleid op het gebied van IT, werkprocessen en personele inzet. Maar omdat ieder overheidsorgaan zijn eigen plan trekt, leidt dat tot versnippering.
VVOJ teleurgesteld
De Woo-werkgroep van de VVOJ herkent helaas maar al te goed het beeld dat uit het onderzoek naar voren komt. Onderzoeksjournalisten hebben onder de Wet open overheid nog net zoveel te maken met ernstige termijnoverschrijdingen door de overheid en met pogingen om informatie zoveel mogelijk achter te houden als onder de oude Wob. De VVOJ is teleurgesteld dat er, een paar goede uitzonderingen daargelaten, niets veranderd is. Voor de werkgroep een extra motivatie om de ontwikkelingen rond de Woo scherp te volgen en waar mogelijk de voortdurende obstructie aan te vechten.
De VVOJ ondersteunt ook de aanbevelingen om te sturen op doorlooptijden en deadlines, de verzoeker zo goed en snel mogelijk te bedienen door de belangrijkste informatie snel te verstrekken en de parafenlijn in te korten. Als deze suggesties worden nagevolgd kan er met betrekking tot het overschrijden van termijnen veel gewonnen worden.
Wat is de Wet open overheid?
De Wet open overheid, kortweg Woo, is op 1 mei 2022 in de plaats gekomen van de oude Wet openbaarheid van bestuur (Wob). De Woo regelt dat zoveel mogelijk informatie over bestuurlijke aangelegenheden openbaar wordt gemaakt, tenzij er gronden zijn om documenten geheim te houden. Denk aan privacygegevens of informatie die de veiligheid van ons land in gevaar kan brengen.
Journalisten doen soms een beroep op de Woo om inzicht te krijgen in wat zich achter de schermen van de overheid heeft afgespeeld. Zo kan gereconstrueerd worden hoe bijvoorbeld gemeenten of ministeries tot bepaalde besluiten zijn gekomen. De Woo regelt hoe de overheid het recht tot openbaarmaking moet afwegen tegen de andere belangen en binnen welke termijnen dat moet gebeuren. In principe moet een Woo-verzoek binnen 42 dagen zijn afgehandeld.
