Door: Lennart Hofman
Natuurlijk is het intimiderend om te luisteren naar de beste onderzoeksjournalisten ter wereld. Collega’s die een netwerk van illegale goudmijnen in de Amazone blootleggen door gebruik te maken van AI. Een wereldwijd spyware schandaal openbaren. Of megafraude opsporen door tienduizenden documenten door te spitten in allerhande talen. Geregeld vroeg ik me af: Hoe vind je zo’n verhaal? En hoe werk je het daarna in vredesnaam uit?
Het begin van een antwoord stond vaak op de laatste slide van een presentatie. Daar stond: ‘Heb je vragen? Mail: [en dan een persoonlijke e-mailadres]’ Het verbaasde me hoe bereid onderzoeksjournalisten zijn om collega’s te helpen. Ze riepen zelfs geregeld op hun onderzoek te dupliceren, omdat vergelijkbare misstanden vermoedelijk ook elders spelen.
Zo ontwikkelden Bulgaarse journalisten een methodologie om te achterhalen wanneer steenkoolcentrales meer CO2 uitstoten dan ze hebben aangegeven. Dit speelt waarschijnlijk bij veel centrales in Oost-Europese landen, en ze waren meer dan bereid hun werkwijze te delen. De dataset die onderzoeksbureau Profundo maakte om investeerders in vervuilende industrieën te identificeren, bevat veel meer verhalen dan de Franse journalisten van DisClosure tot nu toe maakten. Westerse bedrijven maken nog steeds gebruik van bedrijven die op frauduleuze wijze emissierechten verhandelen in Colombia, benadrukte de Colombiaanse journalist die dit onderzocht. Ook hij wilde maar wat graag helpen dit zichtbaar te maken.
Dat journalisten zo bereidwillig zijn om anderen te helpen, komt waarschijnlijk doordat hun eigen onderzoek nooit was gelukt zonder hulp. Er zijn tientallen organisaties die informatie verzamelen over bedrijven, personen, landen of geldstromen die journalisten vrijelijk kunnen gebruiken. De bergen data die journalisten doorspitten verzamelden ze zelden zelf. De algoritmes om die data te verwerken, schreven anderen. Verhalen over megafraude begonnen vaak met een tip.
Hoe langer de conferentie duurde, hoe meer ik besefte dat belangrijke verhalen vaak allang zijn ontdekt. Je moet alleen achterhalen waar je moet zoeken om ze zichtbaar te maken, en (vooral) wie je daarbij kan helpen. Als dat lukt, vallen de puzzelstukjes met een beetje geluk vanzelf in elkaar. Dan sta je over een paar jaar zelf een intimiderend praatje te houden. Vergeet dan vooral niet om je contactgegevens te delen.
ps. lees hier veel van de presentaties terug: https://gijc2023.org/resources/
