Controlerend, De Loep, Longlist

Hier hing een schilderij

NRC
Pieter van Os, Iddo Havinga en Emmie Kollau
Podcast

Een schilderij van Kandinsky dat het Stedelijk Museum Amsterdam in oktober van 1940 voor 167 gulden kocht. Is 82 jaar later overhandigd aan de erven van de laatste joodse bezitter. Die verkochten het werk in 2023, voor meer dan zestig miljoen euro. Het schilderij zou tijdens de bezetting door nazi’s zijn geroofd of onder druk van de oorlogsomstandigheden zijn verkocht. Na intensief onderzoek oordeelde de commissie die belast is met roofkunstkwesties dat dit toch niet zo was: het schilderij mocht daarom in het museum blijven hangen. Toen draaide de gemeente Amsterdam, eigenaar van het werk. Het schilderij ging toch terug. Of weg? Dit onderzocht de achtdelige podcast gemaakt door Pieter van Os, Iddo Havinga en Emmie Kollau voor NRC.

De journalisten wilden een podcast over kunst maken die de luisteraar aan het denken zet over onze samenleving, over politiek, over collectief schuldgevoel en over de waardering van (iconische) kunst: financieel maar ook in natura. Ze doken diep in de zaak over het duurste ooit gerestitueerde schilderij in Nederland. Ze spraken zoveel mogelijk betrokkenen – al dan niet on the record. Onderzoekers bij het NIOD, advocaten van het Stedelijk, erfgenamen, gemeenteambtenaren en alle leden van de restitutiecommissie.
De podcast bracht aan het licht welke rol instanties, procedures en geld spelen in de teruggave van roofkunst – en wat er via achterkamertjes werd geregeld. De gemeente baseerde de beslissing om te restitueren (terecht of niet) op een zeer gebrekkige kennis van zaken en mede op basis van een (achter de schermen)-pleidooi van een oud-politicus, Boris Dittrich. De Nederlandse erfgenamen dienden onjuiste informatie in bij de restitutiecommissie. En er werd bekend voor hoeveel het schilderij onderhands (en dus in een geheime transactie) is verkocht.

Gerelateerde artikelen

Op vrijdag 21 juni 2024 zijn op de Avond voor de Onderzoeksjournalistiek in Antwerpen de ASN Aanmoedigingsprijs 2023 en De Loep 2023 uitgereikt. Met deze prijzen viert de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ)  jaarlijks de beste onderzoeksjournalistiek in Nederland en Vlaanderen.

Heineken beloofde kort na de Russische invasie van Oekraïne weg te gaan uit Rusland. De verhalen van FTM onthullen dat de bierbrouwer niet alleen stug door bleef brouwen, maar dat het bedrijf in Rusland sinds het begin van de oorlog 61 nieuwe producten heeft gelanceerd, de productie opschroefde en extra personeel aannam. Heineken dook in het gat dat merken die wel waren vertrokken, zoals Guinness en Coca Cola, achterlieten.

Sluit je aan bij de vereniging van onderzoeksjournalisten

En vergroot je kennis én netwerk