Verslag Regiomiddag Antwerpen

Omroep Onderwereld – Sam Reyntjens  en Joris van der Aa (Gazet van Antwerpen)

De podcast Omroep Onderwereld begon als een corona-project. De rechtbanken waren dicht, iedereen werkte thuis. Voor Sam en Joris was het een uitgelezen kans om een aantal boeiende verhalen op te diepen. Wat journalistiek werk betreft verschilt een podcast niet veel van het werk voor andere media. De podcast bleek wel een ideaal medium om de verzamelde informatie samen te brengen in grotere verhalen.

De term onderzoeksjournalistiek vinden ze zelf nogal gewichtig. In hun ogen is goede journalistiek altijd onderzoekend. Het opbouwen van een eigen databank kan daarbij helpen om de gerichte vragen te stellen aan de bron. Een voorbeeld is de dataverzameling die Sam heeft opgebouwd met alle rechtbanklijsten van de afgelopen 10 jaar.

Die data heeft hun een aantal keren geholpen om relevante vonnissen in handen te krijgen, zoals over verkiezingskandidaat Aaron Berger, waarin zijn veroordeling voor oplichting bevestigd werd. Zo vond Sam ook dat de moordenaar van Julie van Espen in Antwerpen eerder was veroordeeld wegens verkrachting, maar toen niet opgesloten was. Het leverde onthullende, relevante journalistiek op die impact heeft gehad op de werking van het gerecht.

Haal de informatie bij de bron is het advies van Sam en Joris. Daarbij onderscheiden ze twee soorten bronnen: menselijke en geschreven bronnen.

En menselijke bron kan in principe iedereen zijn van politiewoordvoerder tot verzekeringsmakelaar, van advocaat tot crimineel en van de bijna spreekwoordelijke taxichauffeur tot havenarbeider.

Bij een geschreven bron kun je denken aan persberichten, het staatsblad, de eerdergenoemde rechtbanklijsten, het kadaster etc. Voor de misdaadjournalist zijn het ook: geheime strafdossiers, forensische audits, afvaardigingen en vonnissen.

De aanleiding voor Narco Immo, een onderzoek naar vastgoedtransacties in Dubai, was een vage hint van iemand uit het criminele circuit die vertelde dat alle informatie over vastgoedtransacties in Dubai te koop was. Die data gaf meer inzicht in de kapitaalkracht van een generatie jonge Antwerpse drugscriminelen. Dat verband konden Sam en Joris leggen door hun grondige kennis van die Antwerpse drugswereld. Die hadden ze opgebouwd door jarenlang in beeld te brengen:

• • wie de belangrijke criminelen zijn;
  • wat hun netwerken zijn (familie, vrienden, relaties);
  • aan welke bedrijven ze gelinkt kunnen worden.

Tips van Sam en Joris:

• • bouw en onderhoud je netwerk van menselijke bronnen;
  • lees het staatsblad (oprichtingsaktes van vennootschappen bijvoorbeeld);
  • sla de url van de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO) op in je lijst van favorieten;
  • vraag je baas om een abonnement op Trends Top, Bureau van Dijk, of Graydon;
  • trek namen door e-besluit (in Antwerpen kun je zo bijvoorbeeld informatie vinden over bouwaanvragen en regularisaties met informatie over eigendommen en adressen);
  • gebruik basis Osint (open source intelligence) voor het zoeken van foto’s, identificatie van mensen etc.
  • voor teamwerk: wees open over je bron (zonder die noodzakelijk helemaal prijs te geven) zo voorkom je onnodige verwarring. Dat kan bijvoorbeeld zijn, dat je denkt dat je elkaars nieuws bevestigt, terwijl het wellicht terug te leiden is tot één bron.

 

Chemische vervuiling in Antwerpen en Rotterdam – Steven Vanden Bussche (Apache) en Mira Sys (Follow the Money)

Het Vlaamse journalistiekplatform Apache en het Nederlandse Follow the Money onderzoeken gezamenlijk de vervuiling van de chemische industrie in Antwerpen en Rotterdam. Dat doen ze al enige jaren met steun van twee fondsen, Pascal Decroos en het Journalismfund.eu.

Mira Sys en Steven Vanden Bussche vertellen dat ze veel aan de samenwerking hadden. Steven kent de Belgische situatie goed en Mira is goed op de hoogte van de Nederlandse. Als het om uitstoot gaat bijvoorbeeld zijn bedrijven in België verplicht om milieuverslagen te maken. In Nederland is uitstoot terug te vinden in inspectierapporten. De data is echter lang niet volledig.

Ze zijn hun onderzoek begonnen met een brainstorm met een groep van specialisten. Dat was waardevol en kunnen ze iedereen aanraden. Bij hun onderzoek hebben ze ook gebruik gemaakt van de kennis van (milieu) activisten. Hun kennis was nuttig voor het onderzoek en sloot aan bij de informatie van andere deskundigen.

Verder hebben Steven en Mira samen de havens en de omgeving in kaart gebracht, door in de omgeving rond te rijden, te fietsen, te wandelen en bij uitzondering er overheen te vliegen. Hiermee kregen ze goed de bedrijven in beeld en hun locatie. De samenwerking met journalisten uit de regio is waardevol vanwege hun kennis van de omgeving. Een opvallend resultaat van hun onderzoek is dat de uitstoot van schadelijke stoffen structureel onderschat wordt. 

Wat ze bij een volgende samenwerking anders zouden doen, is dat ze een volgende keer vooraf meer richting geven aan hun onderzoek. Eigenlijk heb je iemand nodig die je bij de les houdt, als je gaat afwijken of er langer over doet dan gepland.

 

De Woeste Grond – Rens van de Plas

Woeste Grond is een website die zich richt op diepgravende journalistiek voor inwoners van Noord-Brabant, vertelt Rens van de Plas. Het medialandschap verandert doordat journalisten of burgers geen vrede hebben met de reguliere verslaggeving. Woeste Grond draagt bij aan die verandering, net zoals andere initiatieven, zoals Liwwadders in Leeuwarden, De Edese Vos, De Arnhemsche Courant, Vers Beton in Rotterdam en op nationaal niveau Follow the Money en De Correspondent.

Burgers worden actief betrokken bij het maken van verhalen. Een voorbeeld is de actie Allemansbankjes die door Woeste Grond zijn geplaatst op plaatsen waar mensen een bank misten. De plaatsen werden geplot op een digitale kaart. Datasets deelt hij op de site, zodat ook anderen die kunnen gebruiken.

Hij koos voor een eigen platform, vanwege de innovatiekracht die dat geeft. De keuzes zijn snel gemaakt. De Woeste Grond richt zich op een jongere doelgroep dan de andere media. Hij brengt bijvoorbeeld nieuws op Reddit, een sociaal medium waar vooral jongeren gebruik van maken.

Hij richt zich op heel Brabant omdat de provincie ook een duidelijke identiteit heeft waarin mensen zich herkennen. De schaal van een provincie biedt ook voordelen boven die van een gemeenste voor het publieksbereik en voor inkomsten.

Zijn grootste uitdaging zijn geld en mensen.

Geld komt onder meer van:

• • Crowdfunding acties
  • Fans: betalen 50 euro per jaar, of 5 euro per maand;
  • Fondsen: landelijke (Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten) en lokaal (Tilburg).

 

Zijn journalistieke team bestaat uit freelance journalisten en studenten journalistiek die het naast hun studie doen. Maar het blijft lastig om Brabantse freelancers met een passe voor langere verhalen te vinden. Tips? Geef ze vooral door aan Rens.

 

7 tips voor AI – Karel Degraeve (Chef Digitale Projecten & Innovatie VRT NWS) 

Karel Degraeve begint met een winstwaarschuwing. De ontwikkelingen gaan zo razendsnel, dat hij niet kan garanderen dat zijn tips lang actueel blijven. Vaar dus niet blind op deze AI-tips. Blijf zelf in de lead en check de informatie. Verder adviseert hij om transparant te zijn over het gebruik van AI. Hij heeft 7 tips voor de deelnemers.

1. 1. Leer prompten. Wees bazig, geef het doel, de context en de verwachting aan in de prompt. En begin de prompt met een Take a break. Als CHATGPT eerst tijd krijgt om na te denken, komen er betere antwoorden.
   2. Gebruik AI om de beste Google Dork te vinden, dat zijn specifieke zoekopdrachten om gedetailleerde informatie te vinden.
   3. Neem 1 betaald account. Welke? ChatGPT4.0 of Claude.ai
   4. Volg Henk van Ess op LinkedIn
   5. Omarm NotebookLM, research trespassing van Google.
   6. Gebruik Microsoft CoPilot vanwege de communicatie tussen Microsoftsystemen (Outlook, PowerPoint, Teams
   7. Word vriendjes met een AI-ontwikkelaar en werk samen. Anders gezegd: doe zoals de Eva Hofman en Joris Veerbeek van de Groene Amsterdammer.

 

En als laatste aanrader: ga naar de sessie Breaking Boundaries: Innovation & the future of journalism  van 20 februari.

Als organisatie van de Regiomiddagen hebben we daar nog één tip aan toe te voegen: zet alvast de datum voor de volgende regiomiddag in je agenda. Die middag is 22 april in Delft.