Een bijzondere afsluiting van het VVOJ Café-seizoen: een bezoek aan en rondleiding door het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam. Waar menig socioloog, geschiedschrijver en journalist regelmatig de kluizen in duikt om uit bijzondere archieven te putten. Lees het verslag.
Verslag: Nico Haasbroek
• Wie? Wij. 14 journalisten (10 vrouwen en 4 mannen). 2 inleiders: Auke Lettinga en Huub Sanders van het IISG en veel boekenwurmen.
• Wat? Het archief – vijftig kilometer – en de bibliotheek.
• Waar? Cruquiusweg Amsterdam Oost (tramlijn 14, 7 en 10)
• Waarom? Geen idee. Pardon, omdat dit instituut heel belangrijk en interessant is.
• Wanneer? 10 juni 2011
Het begint met een (keurig, nogal standaard) filmpje over Birma. Mensen daar willen feiten naar Amsterdam brengen, zodat het bewind die niet kan uitwissen. Daarna komt de geschiedenis van het instituut in beeld. 50 kilometer archief. Het gaat om verzamelen en bewaren. De nieuwste taak is wetenschappelijk onderzoek. Vanuit de hele wereld komen archieven naar het IISG om naast Marx en Engels te liggen. Er wordt gewerkt met lokale vertegenwoordigers. Met de camera de straat op of zoeken naar manieren om het materiaal het land uit te smokkelen. Van internationalisering tot globalisering. Een belangrijke vraag is hoe lang digitaal materiaal houdbaar zal blijken te zijn.
Deel twee van het bezoek bestaat uit een vragensessie.
• Het hele archief is in principe voor iedereen toegankelijk, los van een paar uitzonderingen.
• Persmuseum en IISG zijn aparte instellingen, maar zitten in één gebouw.
• Het IISG heeft een mooie bibliotheek en een wetenschappelijk tijdschrift.
• Wat voor onderzoek wordt er vooral gedaan?
Global labor history. Voorbeelden: Het olieproject in Iran; Fighting for a living, over de geschiedenis van huurlingen (als arbeidskrachten); vrouwengeschiedenis (textielarbeid in Leiden) en liefdadigheid in de Gouden Eeuw.
• Het IISG krijgt geld van de overheid (vooral het ministerie van onderwijs), van EU-fondsen en SNS Reaal.
• De collectie is ondergebracht bij een onafhankelijke stichting, waardoor men los staat van de overheid en niet gebonden is aan de archiefwet.
• In het IISG bevindt zich het grootste anarchistische archief.
• Er komt nog heel veel papier binnen, vooral uit het buitenland. (ten opzichte van digitale informatie)
• Het IISG heeft regiodesks in Istanbul, Indonesië, Ethiopië, India, Zuid-Afrika en Moskou.
• De belangrijkste missie: redden van (archief)materiaal in de wereld.
• Het IISG is geen links instituut. Het herbergt ook archieven van Janmaat, Fortuyn (tijdelijk) en de Turkse Grijze Wolven.
Wanneer is het vol?
“We kunnen nog 15 jaar door.”
De rondleiding
We maken een boeiende wandeling door het voormalige pakhuis en stuiten op films, foto’s, spandoeken, buttons, 120.000 posters (die je ook iemand cadeau kunt doen), 400 vaandels en in een kluis zit tweederde deel van het archief van Marx en Engels.
We bestuderen zijn handschrift van het Communistisch Manifest, maar dat is totaal onleesbaar.
Er is een mooie studiezaal. Je hoeft geen lid van het IISG te zijn.
Wel moet je je even laten registreren. Onderzoekers zijn zelf verantwoordelijk voor de omgang met de auteursrechten.
We krijgen een steen te zien die tijdens een demonstratie werd gegooid. Kortom: het archief bevat heel veel.
De lezing door Huub Sanders:
>>Ik houd mij bezig met de geschiedenis en de acquisitie van de internationale organisaties en de geschiedenis van het IISG.
Wat aan informatie wordt overgedragen hoeft niet altijd spectaculair te zijn. We hebben vooral te maken met particuliere collecties. Het verzamelen gebeurt op basis van een inhoudelijk profiel. Een historicus stelt daar wetenschappelijke vragen over, terwijl de archivaris streeft naar complete archieven. Het verzamelbeleid wordt ook bepaald door grote thema’s als etniciteit, globalisering, gender enz.
Wat is hier te vinden?
Het begon in de jaren dertig als reddingsbrigade van het bedreigde erfgoed van links. De geschiedenis van de arbeidersbeweging, later de sociale geschiedenis. Van de PvdA, de vakbeweging tot kleine splinters. Vanaf de jaren zestig de nieuwe sociale bewegingen (issues als woningnood, milieu en solidariteitsbewegingen en migrantenorganisaties). Ook alles over de antiapartheidsbeweging. We hebben verder archieven van mensen (Den Uyl, Mansholt, van Thijn, maar ook Hans Janmaat en Simon Vinkenoog) Dan informatie over de inlichtingendiensten (BVD en Stasi) en grote persarchieven.
Wat betreft het buitenland hebben we veel over Duitsland (Wolfgang Abendroth en de Informationsdienst van de alternatieve beweging en het archief van de Rote Armee Fraktion).
En archieven van internationale organisaties (De internationale vakbeweging, Greenpeace, Amsnesty International en de internationale boerenbeweging).
Sanders vertelt voorbeelden van interessante informatie. Zoals Gerrit de Vries, een communist uit Noord Holland, die in China door de top van de Partij ontvangen werd.
Een probleem is dat we veel materiaal in vreemde talen hebben.
Een tweede probleem heeft met de ontsluiting te maken. U moet zelf met aanwijzingen komen om beter te kunnen zoeken. Sommige archieven zijn goed ontsloten, andere juist niet. We doen aan fondsenwerving om verdere ontsluiting en archivering mogelijk te maken.<<
De laatste spreker is Parool-journalist Paul Arnoldussen.
Hij begint te vertellen dat het archief van Den Uyl niet gelijk voor alle journalisten toegankelijk was. Dat wilde de familie niet.
Dan het verhaal over zijn ervaring met archieven. Het mooiste archief was dat van het IOC in Lausanne. Het gaat voor gebruikers steeds beter met archieven. Hier bij het IISG word je goed geholpen en denken ze mee. Het IISG heeft een calculator op de site, waar je veel aan hebt. Google ‘calculate en ISG’ en je vindt hem. Ik heb me hier met Het Parool-archief beziggehouden. De notulen van het stichtingsbestuur zijn zeer de moeite waard. Ik kijk hier ook naar de linkse beweging. Hij vertelt over researchvoorbeelden. Zoals details uit de Spaanse burgeroorlog. Zo blijkt dat een derde van de vrijwilligers deserteerde. Leuk is ook het archief van de kinderclub van de CPN, Uylenspiegel. Hier is ook het persmuseum gevestigd. Daar is geld voor nodig. Dus kijk naar de site en steun svp met een klein bedrag. ‘t Maken van kopieën is hier soms nog moeilijk, maar Aukje zegt dat daar verbetering in is gekomen. Men is hier, aldus Paul, aardig tegen journalisten.
