VVOJ Conferentie 2004
Titel: Spindokters en pr-lieden overspoelen de media
Workshop: Spindokters ontmaskerd
Sprekers: Frank van Vree (Universiteit van Amsterdam) en David Miller (Strathclyde University (Glasgow), Spinwatch)
Voorzitter: Eveline Lubbers (freelance)
Datum en tijd: Zaterdag 20 november, 14.15 – 15.30 uur
Verslaggever: Martin Brandwagt
Van goedwillende voorlichters via professionele PR-managers tot ware spindokters: hoe snel groeit hun invloed op de journalistiek?
Frank van Vree heeft onderzoek gedaan voor de NVJ onder de titel Schuivende Grenzen. Daarbij stelde hij zich vragen als: Hoe wordt de autonomie van journalisten ingeperkt door de almaar groeiende stroom aan communicatoren en voorlichters? Wat betekent de vervagende grens tussen journalistiek en economische belangen? Uit het onderzoek bleek dat de positie van de hoofdredactie steeds meer wordt bepaald door de markt. Een ‘liaison dangereuse’, vindt Van Vree. De PR-branche is in Nederland en daarbuiten explosief gegroeid. Door vergaande professionalisering neemt de invloed van de spindokters toe. In Groot-Brittannië groeide de sector in twintig jaar tijd met een factor dertig; in de VS baseert zestig procent van de journalisten zich op persberichten. Een andere tendens is de groeiende concurrentie op de mediamarkt. Dit heeft geleid tot inkrimping van de onderzoeksjournalistiek.
In Nederland zijn geen harde cijfers beschikbaar aangaande de PR-sector. Een indicatie is dat er 30.000 mensen betrokken zijn bij voorlichting en communicatie en daarnaast nog eens 25.000 tekstschrijvers. Er worden drieënhalf keer zoveel mensen opgeleid tot communicator als tot journalist.
De uitspraak ‘kwalijke veenbrand’ (Pieter Broertjes van de Volkskrant) vindt Van Vree te ongenuanceerd. De PR-sector heeft de media nodig en de media hebben aan de PR een extra bron. Dat geeft wederzijdse beïnvloeding. Tussen voorlichters en journalisten ontstaan niet zelden goede contacten, wat zeker voor laatstgenoemde een belemmering kan vormen. Kleinere media zijn hiervoor gevoeliger dan grote. Hoe meer ervaren de journalist, hoe kleiner de kans op beïnvloeding. Baanroulatie binnen een medium heeft een positief effect op de onafhankelijkheid van de journalist. Dat heeft het nadeel dat een gerouleerde journalist zich weer moet inwerken op een nieuw vakgebied, opperde een aanwezige in de zaal. Volgens Van Vree is het voordeel groter dan het nadeel.
Omdat spreker 2 met een Schots accent sprak en mijn Engels niet geweldig is, heb ik zijn bijdrage niet geheel kunnen volgen. Millar is beheerder van Spinwatch.org, een webstek met verhalen over de manipulaties van voorlichters en de soms verregaande belangenverstrengeling tussen bedrijfsleven en media. Voorbeeld: het International Policy Network (IPN). Formeel onafhankelijk, maar in werkelijkheid gesponsord door Exxon Oil. IPN publiceerde een bagatelliserend verhaal over de smeltende poolkappen. Weinig waardevol als je voor een grootverwekker van CO2 werkt. Zulke organisaties kunnen niet genoeg ontmaskerd worden, vindt Millar.
Nog twee aardige voorbeelden: in de kringen rondom de EU lopen tien keer zoveel lobbyisten rond als parlementariërs. En wat hebben de aanwezigen bij deze VVOJ-conferentie betaald voor hun deelname? Honderd vijfentachtig euro? Een bijeenkomst voor PR-professionals (Millar toont een brochure van een congres) kost duizend! Kortom: er wordt enorm geïnvesteerd in beinvloeding via PR.
Algeheel advies uit deze werkplaats: stel als medium een gedragslijn op voor contacten met voorlichters. Zij doen hun werk en de professionalisering aan hun kant gaat verder. Het is zaak van de media om zich daartegen te weren.
