Photo: Paul Saad
Bijna vier dagen lang werd in Johannesburg de onderzoeksjournalistiek binnenstebuiten gekeerd. Tanja van Bergen bericht over de alweer tiende Global Investigative Journalisfm Conference. Deel 3: blijvende contacten.
De laatste dag van #GIJC17 is de uitloopdag. Het programma eindigt op deze zondag voor de lunch. Veel conferentiegangers zijn al naar huis, de registratietent op het gazon van het Wits Science Stadium staat vol met bagage van collega’s die vanmiddag in de shuttle naar Tambo International Airport stappen. (Deze kaart laat zien uit welke delen van de wereld de 1200 deelnemers kwamen.)
Wat neem je mee terug het vliegtuig in van een wereldconferentie?
Winny de Jong, datajournalist bij de NOS en oprichter van Datajournalistiek.nl, deelde tips in haar wekelijkse nieuwsbrief. Daarin onder meer:
- What Washington is doing in your country. Een praktisch & nuttig overzicht van tweevoudig Pulitzerwinnares Maria Mendoza. Hier vind je alle links bij elkaar.
- Margot Willems van The Intercept deelde deze uitputtende lijst met nuttige links voor onderzoeksjournalisten.
- Raymond Joseph gaf een handzaam overzicht van manieren om fake news te ontmaskeren.
Ides Debruyne, directeur van Journalismfund.eu, gaat optimistisch naar huis. ‘Het was goed te zien dat op deze conferentie veel klassieke funders zijn afgekomen, die nieuwe initiatieven willen ondersteunen. De teneur van veel sessies was dat er geen duurzaam model bestaat voor de financiering van onderzoeksjournalistiek, maar ik zie meer onderzoeksjournalistiek dan ooit tevoren, dus er is ook meer geld dan ooit tevoren.’
Fixer
Journalisfund wil zelf in het voorjaar nieuwe werkbeurzen voor crossborderprojecten aanbieden, met een focus op Afrika en India. ‘Je ziet dat de echte crossbordersamenwerking groeit, dus westerse journalisten die op gelijke voet samenwerken met bijvoorbeeld Afrikaanse collega’s, in plaats van hen alleen in te huren als plaatselijke fixer. Op conferenties zoals deze worden die contacten gelegd.’
Sanne Terlingen heeft zich als onderzoeksjournalist gespecialiseerd op migratie en mensenhandel/smokkel en werkt voor haar verhalen geregeld samen met collega’s uit andere werelddelen. Een aantal van die contacten heeft ze gelegd tijdens de wereldconferenties. ‘Ik was erbij in Rio de Janeiro, in 2913, en twee jaar geleden in Lillehammer, Noorwegen. En ik weet nu: je vertrouwt iemand meer als je samen hebt gedanst. Nee, wacht: als je zo’n collega eerst hebt zien spreken en dan samen hebt gedanst. Zo heb ik in Rio Cecilia Anesi ontmoet, zij heeft me later helpen zoeken naar documenten voor mijn onderzoek De laatste reis van Kahsay Mekonen.’
‘Hier in Johannesburg was ik zelf een van de sprekers, onder meer over orgaanhandel. Aan het eind van die sessie heb ik om tips gevraagd en die kwamen meteen, van collega’s uit alle hoeken en gaten van de wereld (#GIJC17 trok deelnemers uit 130 landen – TvB).’
‘Het allerbeste aan deze conferenties is de sfeer van saamhorigheid, die maakt dat gemakkelijk op iemand afstapt,’ zegt Huub Jaspers, interim-eindredacteur bij Argos. ‘En de contacten zijn blijvend. Ik heb in 2005 tijdens de conferentie In Amsterdam lang zitten praten met een journaliste uit Egypte. Drie jaar later benaderde ik haar en toen was het nog vanzelfsprekend voor haar om mij te helpen.’
De indrukwekkendste bijdrage aan de conferentie blijft voor hem het verhaal van de Filipijnse journaliste Patricia Evangelista (Rappler) over de bijna tienduizend doden in haar land door de jacht van president Rodrigo Duterte op vermeende drugscriminelen. ‘Ik was ooit zelf actief betrokken bij de protestacties tegen Marcos. Toen was er een enorme solidariteit. Nu lezen we de berichten en daar blijft het bij.’ Maar het contact dat hij nu heeft gelegd met Evangelista kan uitmonden in een Argosuitzending.
Marlies de Brouwer, WOB-specialist bij de Volkskrant, kwam naar #GIJC17 op uitnodiging van Free Press Unlimited, omdat zij actief meewerkt aan het klokkenluidersplatform Publeaks.nl. De eyeopener voor haar van deze conferentie: ‘Dat wij in Nederland journalistiek for granted nemen. Het is voor ons zo vanzelfsprekend dat we kunnen publiceren wat we willen. Ik denk nu: we mogen ons best weer eens meer bewust worden van het belang van journalistiek.’
Creepy
Van alle sessies maakte die van de online zoekspecialist Paul Myers op haar de grootste indruk. ‘Als je toch ziet wat er allemaal over je te vinden is. Welke sporen je achterlaat.’
Op zijn website Researchclinic.net houdt Myers een overzicht bij van al zijn zoek&vindtips. Een recente creepy toevoeging is Truecaller.com, een site die toegang geeft tot een database met meer dan drie miljard telefoonnummers wereldwijd. En dan waren er ook nog die tools waarmee je kunt zoeken op IP-adressen, of de tags die aan online geplaatste foto’s worden meegegeven. De Brouwer, half serieus: ‘Ik wilde meteen mijn telefoon weggooien.’
De volgende Global Investigative Journalism Conference is in 2019, in Hamburg.
