Universitair docent internetjournalistiek Alexander Pleijter bestiert met zijn collega Peter Burger het factcheck-initiatief Nieuwscheckers van de opleiding Journalistiek en Nieuwe Media aan de Universiteit Leiden. Samen met studenten journalistiek volgt en factcheckt hij berichten.
‘Feiten checken is een onderdeel van de journalistiek’, zegt Pleijter, ‘dus hebben we er een onderwijsonderdeel van gemaakt’. Zo leren studenten journalistiek leren het nieuws kritisch te volgen, zelf op onderzoek uit te gaan, feiten te checken en hun onderzoek in artikelen op te schrijven.
Nieuwscheckers committeert zich aan de uitgangspunten van de International Fact-Checking Network (IFCN) van het Poynter Institute. De drie stappen die de studenten volgen, zijn 1) opsporen, 2) uitzoeken en 3) publiceren.
Vraagtekens
Is feiten checken onderzoeksjournalistiek? Ja en nee, zegt Pleijter. Factchecken moet altijd, ook als je zelf verder geen onderzoek doet, gewoon een nieuwsbericht tikt. Maar feit is dat het ook geregeld niet wordt gedaan.
Hoe ontmasker je nepnieuws? Door in eerste instantie heel goed te luisteren of te lezen. Wat roept vraagtekens op? Elk vraagteken kan een aanleiding zijn om te onderzoeken of het wel klopt wat wordt beweerd.
Ga op onderzoek uit:
- Vind je het mogelijke nepnieuws op een ‘vage’ website, kijk dan of meer gerenommeerde nieuwsmedia het ook hebben.
- Zijn er verschillen in berichtgeving over dit onderwerp bij de verschillende nieuwsmedia, wat zijn die verschillen en hoe zijn die te verklaren?
- Bij foto’s die vragen oproepen: gebruik Google Image Search. Geen succes? Probeer ook eens de Russische zoekmachine Yandex (zie ook het verslag van het vlamcollege van Henk van Ess)
- Check bij foto’s de metadata (als die beschikbaar is), bijvoorbeeld op Jeffrey’s Metadata Viewer.
- Video’s checken kan door screenshots te maken en die door Google Image Search te halen, via de Youtube Data Viewer van Amnesty International of de Chrome-extensie InVID. Die laatste kan ook beeldmanipulatie aantonen.
- Een naam checken kan bijvoorbeeld in de Nederlandse familienamenbank van Het Meertens Instituut.
