De VVOJ organiseert geregeld debatcafés, waarin leden elkaar rond een thema ontmoeten. Een overzicht van alle cafés.
Sprekers: Xander van Uffelen, redacteur economie van De Volkskrant, en Esther Jacobs, oprichtster Donateursvereniging.
Gespreksleider: Miro Lucassen
Datum: 1 november 2006 (Grand Café Eerste Klas, Amsterdam)
Verslag: Vincent Dekker
Esther Jacobs en Xander van Uffelen beginnen de middag met het schilderen van het probleem. Esther schetst de donateurs als mensen die met hun hart geven, terwijl ze ook best een beetje met verstand zouden mogen/moeten geven. Xander zegt dat het goede doel daar erg goed op aansluit: het is een en al emotie. Maar lezers willen meer en meer weten wat er met hun geld gebeurt. Volgens Esther is daarvoor wettelijk in Nederland nog schrikbarend weinig geregeld. Er is geen publicatieplicht van cijfers, zelfs de fiscus controleert zo goed als niets.
Het Centraal Bureau Fondsenwerving (de verstrekker van een ‘goede doelen’ keurmerk) is een vrijwillige organisatie van 300 aangesloten fondsen die pogen meer inzicht te geven in hun doen en laten. Maar die 300 vormen welgeteld 10 procent van de 2.800 goede doelen die de Donateursvereniging op geefwijzer.nl kan noemen (en waar zij dus iets van af weet), en slechts 1 procent van de 30.000 fondsen die actief zijn in Nederland. In veel landen, ook Oost-Europese bijvoorbeeld, is de verantwoordingsplicht groter dan in Nederland. Er is kortom ontzettend veel te onderzoeken…
Volgens Xander is het vaak moeilijk om te beoordelen of een organisatie doelmatig met haar geld omspringt. Hij werkt zelf graag met een spreadsheet om de zaak overzichtelijk te maken. Xander wijst op de grote organisaties, aangesloten bij het CBF, die wel jaarverslagen leveren. Het salaris van de directeur van de Hartstichting, dat door Xanders werk openbaar werd, stond al drie jaar lang in jaarverslagen. Er is dus toch wel informatie waar je als journalist wat mee kunt. Bovendien willen de meeste grote organisaties je wel te woord staan, is Xanders ervaring. “Ze zijn gevoelig voor publiciteit.” Anderzijds gaan ze ook druk op je uitoefenen om niet te negatief te rapporteren. ‘Goh, Xander, neem nou je maatschappelijke verantwoordelijkheid’, heet het dan.
Esther wijst er op dat het toch ook moeilijk is om goed nieuws aan journalisten te slijten. “En dat is wel eens frustrerend.” Volgens haar moeten journalisten ervoor waken dat ze niet door gefrustreerde oud-bestuursleden van goede doelen worden ‘misbruikt’.
Xander raadt iedereen aan de eigen verbazing te gebruiken als startpunt voor een artikel/item. Al profiteert hij ook wel eens van een enkele anonieme tip. Esther denkt dat je ook heel goed eens zou kunnen kijken hoeveel goede doelen vlak naast elkaar in hetzelfde Afrikaanse land hetzelfde werk doen en telkens opnieuw zelf het wiel willen uitvinden. Zij verbaast zich er ook over dat de politiek niets doet om de transparantie van goede doelen te verbeteren. De belastingdienst verleent aan 16.000 goede doelen een fiscale vrijstelling, maar die 16.000 fondsen moeten worden gecontroleerd door slechts twee inspecteurs, van wie er recent één langdurig ziek was … Volgens Xander heeft de politiek last van een schuldgevoel. Veel wetenschappelijk onderzoek gericht op het bestrijden van ziekten wordt voor 100 procent betaald door goede doelen. De overheid draagt daar dus geen cent aan bij.
En tenslotte nóg een laatste leuke insteek voor een eigen verhaal: twintig goede doelen verdelen samen de beste weken van het jaar waarin gecollecteerd kan worden. Wie een nieuwe collecte wil organiseren, mag dat lekker in de zomervakantie doen, of in een andere periode waarin veel Nederlanders niet thuis zijn dan wel iets anders aan hun hoofd hebben…
