De Loep, Longlist, Signalerend

Nederland betrokken bij zeker nog een burgerdodenincident in Irak: hoe het kabinet jarenlang zweeg over de impact van Nederlandse bommen

Nos.nl, NOS journaal, Nieuwsuur, Podcast De Dag, NRC, Podcast NRC Vandaag
Ben Meindertsma, Kees Versteegh, Zainab Hammoud en Melvyn Ingleby
Camera

Nederlandse F-16’s hebben tijdens de luchtoorlog tegen terreurorganisatie Islamitische Staat (2014-2018) meer burgerslachtoffers gemaakt dan bekend was. In 2019 onthulden de onderzoeksredacties van NRC en NOS/Nieuwsuur al dat er in 2015 bij een Nederlands bombardement op de Iraakse stad Hawija minstens zeventig burgerdoden vielen. Dat werd afgedaan als een incident. Uit een gezamenlijk vervolgonderzoek blijkt dat er in 2016 bij een Nederlandse luchtaanval op een universiteitscomplex in Mosul, zeker zeven burgers omkwamen.

 

De luchtoorlog tegen Islamitische Staat zou een schone oorlog worden. Nederlandse F16-piloten voerden precisieaanvallen uit op militaire doelen waarbij geen burgerslachtoffers konden vallen. De NGO Airwars berekende op basis van openbare bronnen dat er in totaal 8000 tot 13.000 burgers zijn gedood. Op de terugkerende vraag van journalisten en Kamerleden hoeveel burgers er zijn omgekomen bij Nederlandse luchtaanvallen, heeft de Nederlandse regering nooit antwoord willen geven. 

Onderzoeksduo’s Ben Meindertsma en Zainad Hammoud van NOS/Nieuwsuur en Kees Versteegh en Melvyn Ingleby van NRC stelden met Airwars een lijst op van 148 incidenten waarbij Nederlandse F16’s mogelijk actief waren. Nadat minister Ollongren aantrad was het Ministerie van Defensie voor het eerst bereid om naar de lijst te kijken. Het bevestigde de Nederlandse betrokkenheid bij een aanval op een appartementencomplex net buiten een universiteitsterrein in Mosul op 22 maart 2016.  Volgens de Amerikaanse inlichtingendiensten was het complex in gebruik als IS-hoofdkwartier en zijn er bij de aanval geen burgers gedood, volgens Airwars zijn er 8 tot 11 burgerslachtoffers gevallen. Onlineonderzoek en telefonische contact met de universiteit leerde dat in het getroffen gebouw universitair docenten woonden. Zeker twee academici en vijf familieleden vonden bij de aanval de dood. 

De onderzoekers reisden daarna naar Mosul en spraken nabestaanden, vrienden en omwonenden die deze informatie overtuigend bevestigden. Er woonden, zoals overal in de Mosul, IS-strijders met hun gezinnen, in het getroffen complex, maar het was geen IS-hoofdkwartier. Een Amerikaanse onderzoeker die in opdracht van het Pentagon alle vertrouwelijk meldingen van incidenten heeft onderzocht, bevestigde tenslotte dat de Amerikanen nooit serieus onderzoek hebben gedaan naar burgerdoden, terwijl Nederland daar bij het informeren van de Kamer wel blind op vertrouwde.

Gerelateerde artikelen

Op vrijdag 21 juni 2024 zijn op de Avond voor de Onderzoeksjournalistiek in Antwerpen de ASN Aanmoedigingsprijs 2023 en De Loep 2023 uitgereikt. Met deze prijzen viert de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ)  jaarlijks de beste onderzoeksjournalistiek in Nederland en Vlaanderen.

Heineken beloofde kort na de Russische invasie van Oekraïne weg te gaan uit Rusland. De verhalen van FTM onthullen dat de bierbrouwer niet alleen stug door bleef brouwen, maar dat het bedrijf in Rusland sinds het begin van de oorlog 61 nieuwe producten heeft gelanceerd, de productie opschroefde en extra personeel aannam. Heineken dook in het gat dat merken die wel waren vertrokken, zoals Guinness en Coca Cola, achterlieten.

Sluit je aan bij de vereniging van onderzoeksjournalisten

En vergroot je kennis én netwerk