De overheid moet geld vrij maken om onderzoeksjournalistiek te ondersteunen. Dit zegt Tweede Kamerlid Boris van der Ham (D66). Eind november diende Van der Ham, lid van de parlementaire commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), een motie in waarin hij de regering dit verzocht.
Donderdag 18 december wordt de motie in de Tweede Kamer besproken.
Net als wetenschappelijke onderzoekers dat reeds kunnen doen als het gaat om innovatie en onderzoek op hun specifieke terrein, zouden ook onderzoeksjournalisten aanspraak moeten kunnen maken op bepaalde fondsen, vindt de parlementariër.
De VVOJ maar ook de Vereniging van Wetenschapsjournalisten zou daarin volgens hem een belangrijke rol kunnen spelen.
‘Onderzoeksjournalistiek is van groot belang voor de werking van de democratie,’ vertelt Van der Ham aan VVOJ-webredacteur Rachel Levy.
Volgens de liberaal komt serieuze en diepgravende journalistiek de laatste jaren steeds meer in de verdrukking.
‘Alle projecten die lange-termijn investeringen vergen, zijn nou eenmaal commercieel niet aantrekkelijk’, aldus Van der Ham.
Vooral de publieke omroep lijdt hieronder, zegt Van der Ham, die anderzijds wel begrijpt waarom redacties niet staan te springen om geld te reserveren voor langdurig onderzoek.
‘Het valt vooraf immers niet te voorspellen of bepaald onderzoek resultaat gaat opleveren en evenmin wat voor soort resultaat. Maar dat neemt niet weg dat het onderzoek toch gedaan moet worden.’
Volgens Van der Ham staan vrijwel alle journalistieke media onder druk.
Zo heeft Nederland een internationaal erkende reputatie als het gaat om het maken van televisiedocumentaires, maar zie je dat het met name voor publieke omroepen steeds lastiger is om goede documentaires te produceren. Geldgebrek is hierbij het voornaamste obstakel.
Het Tweede kamerlid ziet zich gesteund door minister Ronald Plasterk (OCW), die volgens Van der Ham wel degelijk de noodzaak ziet tot het ondersteunen van de onafhankelijke onderzoeksjournalistiek.
‘Plasterk signaleerde eerder al dat het niet goed gaat met de kranten in Nederland’, zegt Van der Ham.
De constructie zoals Van der Ham die voorstelt is feitelijk een vervolg op een reeds bestaande innovatieregeling voor wetenschappelijke onderzoekers, die momenteel wordt uitgevoerd door het NWO.
Wetenschappelijke onderzoekers die een goed onderbouwd voorstel hebben, kunnen volgens deze regeling in aanmerking komen voor een subsidie of toekenning van fondsen die hun onderzoeksproject deels of volledig financieren.
‘Dezelfde regeling zou ook moeten gelden voor onderzoeksjournalisten. Waarbij niet het NWO maar bijvoorbeeld een commissie van vakgenoten de toekenning van de fondsen bepaalt. Ja, de VVOJ en de Vereniging van Wetenschapsjournalisten zouden daar zeker een rol in kunnen spelen.’
Zo kan een redactie bijvoorbeeld een redacteur of verslaggever een jaar vrijmaken om zich uitsluitend met een bepaalde zaak bezig te houden. De redactie blijft de eigen lopende zaken dan zelf financieren, terwijl het fonds deze ene onderzoeksjournalist betaalt.
Een punt dat volgens Van der Ham wel scherp in de gaten moet worden gehouden is, dat een dergelijk fonds ‘politician proof’ is.
‘Het fonds moet – vanzelfsprekend – volledig onafhankelijk van de politiek opereren.’
Want juist kritisch en onafhankelijk denkende journalisten moeten de kans krijgen om hun werk te doen, aldus Van der Ham.
Foto: Sophie Knijff
