Wet open overheid
Woo: alles openbaar … tenzij
Artikel 110 van de Grondwet bepaalt dat de overheid haar taken in de openbaarheid moet vervullen en dat er een wet moet zijn waarin bepaald wordt hoe de overheid dit doet. Dat is sinds 1 mei 2022 de Woo, de Wet open overheid. Hij is in de plaats gekomen van de oude Wet openbaarheid van bestuur, de Wob. Uitgangspunt is dat informatie over bestuurlijke aangelegenheden openbaar is, tenzij er gronden zijn om die openbaarheid te begrenzen, zoals bijvoorbeeld persoonlijke gegevens of gegevens die de veiligheid van het land in gevaar kunnen brengen.
Wanneer Woo-en?
Als journalist gebruik je de Woo als je met ‘gewoon’ vragen geen antwoord krijgt van de overheid. Iedereen kan ‘Woo-en’, je hoeft er geen speciaal belang bij te hebben, maar voor journalisten is het nuttig om te wijzen op het maatschappelijk en publiek belang van de informatie die openbaar wordt. Over het algemeen wordt het belang van geheimhouding en publiek belang tegen elkaar afgewogen, zeker als het om lastige onderwerpen gaat.
Wie Woo-en?
In principe kun je bij elk zogeheten bestuursorgaan — de juridische term voor een organisatie die overheidstaken uitvoert — een Woo-verzoek indienen: ministers, college van B&W, Gedeputeerde Staten, waterschappen, publiekrechtelijke instellingen en instellingen, diensten en bedrijven die onder een bestuursorgaan vallen.
Natuurlijk probeer je je verzoek naar de juiste bestuurlijke organisatie te sturen, maar mocht je onverhoopt bij de verkeerde organisatie zijn beland, dan is die wettelijk verplicht je verzoek door te sturen naar het bestuursorgaan dat wél beschikt over de gevraagde informatie.
Hoe Woo-en?
De wet zegt niets over de wijze waarop verzoeken moeten worden ingediend. Zowel een brief per post als een e-mail zijn mogelijk en sommige bestuursorganen hebben een speciaal digitaal formulier opengesteld. Maar er zijn bestuursorganen die verzoeken per e-mail niet in behandeling nemen. Kijk daarom altijd even op de website van de betreffende overheid wat er te vinden is over het indienen van een Woo-verzoek.
In je Woo-verzoek moet je verplicht aangeven om welke bestuurlijke aangelegenheid het gaat en waar je documenten over wilt. Een voorbeeld: u dient een verzoek in over de bestuurlijke aangelegenheid ‘verkeersveiligheid op de provinciale wegen’; concreet vraagt u om documenten over maatregelen die zijn genomen om de veiligheid op de N99 te vergroten.
Je kunt aangeven hoe je de informatie wilt ontvangen (papier, elektronisch); vraag in ieder geval of het bestuursorgaan je wilt waarschuwen als er (hoge) kosten aan zijn verbonden.
De termijnen
Het bestuursorgaan moet binnen vier weken beslissen; deze termijn kan nog eens met twee weken worden verlengd. In de praktijk overschrijden overheden deze termijnen regelmatig en vaak zonder goede redenen.
Als de termijn van totaal zes weken is verstreken en je het onredelijk vindt dat de overheid nog geen besluit heeft genomen — bijvoorbeeld omdat het aantal documenten beperkt is — kun je een ingebrekestelling versturen. Dat is een brief waarin je de overheid nog twee weken de tijd geeft om de stukken openbaar te maken. Gebeurt dat niet, dan kondig je aan na het verstrijken van die termijn beroep aan te tekenen bij de rechter wegens het niet tijdig nemen van een beslissing. Hier zijn griffierechten aan verbonden. Als de rechter het met je eens is zal die het bestuursorgaan opdragen binnen een volgens de rechter redelijke termijn te beslissen, op straffe van een dwangsom. Het griffierecht krijg je dan terug. Deze procedure kun je digitaal starten via dit document.
Als de informatie het publiek dringend moet bereiken kun je een kort geding aanspannen (voorlopige voorziening).
Weigergronden
Hier staat binnenkort een update
Bezwaar en beroep
Ben je het niet eens met een beslissing dan kun je bezwaar maken. Bij het besluit staat aangegeven bij wie je dat kunt doen en binnen welke termijn. Soms wordt het bezwaar behandeld door een onafhankelijke bezwaarcommissie, soms door ambtenaren van het bestuursorgaan zelf. Vaak kun je je bezwaar toelichten in een hoorzitting. Daarop volgt een beslissing. Ben je het daar niet mee eens, dan kun je in beroep bij de rechtbank (bijvoorbeeld via hetzelfde digitale formulier als bij niet tijdig beslissen). Word je door de rechtbank in het ongelijk gesteld, dan is er nog één mogelijkheid: een gang naar de Raad van State.
Wob-verzoek maken? Gebruik de Wob-generator.
Sinds 12 november 2020 is de Wob-generator beschikbaar. Met deze generator maak je razendsnel in drie stappen een kant en klaar Wob-verzoek. Je hoeft de brief alleen nog maar te printen, ondertekenen en te posten.
